Tối đó Max, Ariana và Noel dùng bữa tối tại nhà hàng Locke Ober's. Cả ba đều rất mệt vì buổi lễ ban ngày. Họ không nói gì về chuyện Tamara. Max và Noel nói chuyện về Luật học, Ariana thì ngồi nửa lắng nghe nửa suy nghĩ về cô bạn gái của con nàng. Không hiểu vì sao nàng cứ có cảm tưởng đã gặp Tamara đâu đó. Hay có lẽ nàng thấy ảnh cô ta đâu đó trong phòng Noel rồi nhớ lại chăng? Nhưng cũng chẳng có gì quan trọng...

Max nhìn qua Ariana hỏi:

-- Ariana, Noel bảo là thích miền Bavaria hơn là vùng Rừng Đen đấy, em nghĩ sao?

Mặt nàng hơi sầm xuống, đáp:

-- Thì cũng được. Nhưng Noel ạ, thực tình má nghĩ là con nên đi Ý nghỉ hè hơn !

-- Sao vậy? Sao không đi Đức? Má sợ chuyện gì vậy?

-- Đừng có nói bậy. Má sợ chuyện gì đâu nào?

-- Có, má có sợ gì đấy !

Nàng do dự một lát, nhìn qua Max, rồi nói:

-- Má chỉ ngại là con qua đó, con sẽ tìm thấy chút gốc gác của con, thì rồi cảm thấy như quê nhà...

-- Má nghĩ, rồi con ở lại luôn bên đó à?

Noel mỉm cười cầm tay mẹ cậu ta. Ariana thở dài nói:

-- Rất có thể lắm... Má không rõ là má sợ gì... Má ra đi lâu quá rồi, và hồi ấy thật là tệ hại... Má chỉ nghĩ đến những gì má mất mát ở đấy...

-- Nhưng má cũng thấy là con có quyền được biết rõ quê hương nơi má và những người thân của má đã sống lúc nhỏ chứ? Nơi mà cha con sống với ông bà chứ? Đâu đó tại đấy có gốc gác đời con, cũng như đời má, thì tại sao con không được nhìn lại?

Một lúc lâu không ai nói gì. Max mới bảo Ariana:

-- Ariana ạ, Noel nói đúng đấy. Cậu ta có quyền được thấy nước Đức. - Ông quay qua Noel, nói tiếp: - Đấy là một đất nước xinh đẹp cháu ạ. Mãi mãi xinh đẹp. Lý do bác và mẹ cháu không muốn trở về là vì vẫn còn yêu quê hương xinh đẹp ấy, không muốn về để đau lòng vì chuyện cũ.

-- Cháu hiểu, bác Max. Mẹ ạ, nhưng mà với con thì chẳng bị đau lòng. Con chỉ đến xem cho biết, rồi trở về đây với má, và đất nước này của con. Lúc đó sự hiểu biết của con về má và về bản thân con sẽ phong phú hơn.

Nàng thở dài:

-- Cả hai bác cháu đều hùng biện, đúng là luật sư ! - Rồi cùng cười. Max trả tiền quán và cùng ra về.

***

Hai tuần sau, máy bay chở Noel rời phi trường Kenedy, và cậu ta dự định ở lại châu Âu khoảng sáu tuần lễ. Khoảng giữa tháng Tám sẽ về lại New York, tìm nhà ở, và đầu tháng Chín khởi sự đi làm.

Trước khi đi du lịch Noel rất bận rộn. Nào thăm bạn bè, dự các tiệc mừng, và mỗi ngày đều cùng Max thảo luận chương trình du lịch. Ariana vẫn không mấy vui, nhưng thấy Noel lăng xăng nàng cũng mỉm cười. Một bữa nàng nói với Max:

-- Em thấy tuổi trẻ chẳng có gì khác với hai mươi năm trước.

-- Thế sao? Anh lại nghĩ là đã thay đổi nhiều. Có lẽ tại anh già hơn em gần hai mươi tuổi.

Cả hai cùng nghĩ đến ngôi nhà của ông Walmar và cái đêm mà Max ra đi.

Bỗng Max bảo:

-- Ariana, anh có điều muốn nói với em... đúng ra là muốn yêu cầu em...

Tự nhiên Ariana hiểu ngay. Qua hơn hai mươi năm ông ta vẫn còn giữ ý định đó sao? Ông ta nhìn nàng và dịu dàng bảo:

-- Em kết hôn với anh nhé?

-- Max, chuyện đó bây giờ có quan trọng gì đâu?

-- Có chứ. Đối với anh ! Ariana ạ. Noel bây giờ đã trưởng thành. Khi đi du lịch về nó sẽ ra ở riêng. Rồi em sẽ ở một mình sao? Hai mươi năm qua em đã hy sinh cho con. Ngày tháng còn lại chúng ta hãy sống với nhau ! Em bán ngôi nhà của em đi. Chúng ta sống với nhau tại nhà anh.

-- Nhưng tại sao chúng ta phải cưới nhau mới được? - Ariana mỉm cười hỏi Max.

Ông cười thoải mái và bảo:

-- Ở tuổi em, cần phải sống chính thức, và được mọi người tôn trọng chứ.

Sáng hôm sau họ nói cho Noel ý định của Max. Cậu ta rất vui, nói với mẹ:

-- Như thế con an tâm để đi du lịch, và nhất là yên lòng khi ra ở riêng. Thế ngôi nhà của má, má giữ hay bán?

-- Má chưa định ! - Nàng vẫn còn bối rối về quyết định giữa nàng và Max. Noel bỗng cười lớn, hôn mẹ và nói:

-- Bác và mẹ thành hôn và kỷ niệm Lễ Bạc luôn...

-- Noel ! - Ariana kêu lên. Nàng vẫn cảm thấy kỳ kỳ thế nào. Bao lâu nay nàng vẫn quan niệm cưới nhau chỉ ở tuổi hai mươi hoặc hăm lăm, chứ không phải ở tuổi bốn lăm, khi đã có một đứa con trưởng thành.

Noel hỏi:

-- Thế chừng nào cử hành lễ cưới, má?

Max trả lời thay Ariana:

-- Chưa định cháu ạ. Chờ cháu đi du lịch về hẳn hay.

Tối đó Max đưa hai mẹ con đi ăn ở nhà hàng Cote Basque. Bữa ăn vừa để chung vui, vừa để mừng Noel đi du lịch về thăm quá khứ trước khi cất cánh bay vào tương lai. Ariana xúc động ứa nước mắt.

Noel vẫn luôn mơ ước thăm Paris. Đến nơi, anh liền đi thăm tháp Eiffel, điện Louvre... Anh ghé các quán cà phê, đọc các báo nổi tiếng, và gửi về nhà một tấm bưu thiếp, ghi: "Tân Lang Tân Thê kính mến..." và ở dưới anh ký "Con".

Rồi anh điện thoại cho một cô bạn của Tammy mà Tammy đã dặn là anh phải ghé thăm. Cô này tên là Brigitte Goddard, con gái một nhà buôn hàng mỹ thuật có cửa hàng lớn là Galerie Gerard Goddard. Brigitte và Tammy thân nhau ở Đại học Harvard. Tammy thường kể cho Noel nghe rằng Brigitte có một gia đình kỳ lạ: cha thì luôn luôn bị ám ảnh bởi quá khứ gì đó, mẹ thì xung khắc với Brigitte, còn người em trai thì "khùng khùng"... Nhưng Brigette thì khá đẹp, tuy đôi mắt đượm buồn.

Điện thoại trả lời không có Brigette ở nhà. Noel bèn đi ăn tối một mình. Anh ghé nhà hàng Maxim's, rồi uống cà phê ở nhà hàng La Tour d'Argent...

Noel quan sát thấy cung cách người Pháp rất khác người Mỹ. Phụ nữ Pháp rất đẹp. Anh thấy họ hơi giống mẹ anh, hấp dẫn nhưng luôn luôn kín đáo, như một đóa hoa ẩn hiện trong vườn...

Sau đó Noel bay qua Berlin, xuống ở phi trường Tempelhof. Anh ở lại khách sạn Kempinski. Anh đi dạo trên đường Kurfurstendan, con đường mà Max đã cho anh biết là quy tụ các nhà văn, các nghệ sĩ, trí thức của Berlin. Cảnh tượng thân tình vui vẻ.

Rồi Noel mua một bản đồ và thuê một chiếc xe hơi đi dạo thăm các nơi đã dự tính, như mẹ anh đã nói. Nhưng Berlin không còn nhiều dấu vết của chiến tranh, chỉ có những nơi hay tượng đài dành riêng để ghi dấu thời kỳ ấy thôi. Anh dừng lại một nơi mà xưa là Sở Mật Vụ Quốc Xã, trên khu "Strasse des 17 Tury". Nơi đây cha anh đã chiến đấu đến phút cuối cùng và chết. Nhiều du khách cũng dừng lại xem như Noel. Anh nhớ lại những lời mẹ anh mô tả buổi sáng cuối cùng mà cha anh đã chết. Tự nhiên anh ứa nước mắt. Anh khóc cho chính anh và mẹ. Anh cảm thấy nỗi đau đớn của mẹ thế nào... Anh lặng lẽ quay đi.

Anh lại thăm Bức Tường Bá Linh. Cái này thì mẹ anh và Max không có ý niệm gì cả... Rồi anh lái xe ra ngoại ô, vùng Charlottenburger. Anh dừng lại bên hồ, nhìn qua khu biệt thự. Nơi đây ba mươi lăm năm trước bà ngoại anh, Kassandra Gotthard đã từng đứng với người yêu là Dolf Sterne...

Anh lái xe từ đó đến thăm khu nhà giam Spandau. Khu này chỉ còn giam một người Quốc Xã duy nhất là Rudolf Hesse. Chính quyền thành phố tốn mỗi năm hơn bốn trăm nghìn đô la để giữ ông ta...

Từ Spandau anh đến Grunewald, lái xe đi dọc theo bờ hồ. Nhưng anh quên mất địa chỉ ngôi nhà mà Max đã dặn, nơi mà ông ngoại anh đã cứu Max...

Anh chỉ nhớ những lời Max mô tả... Bỗng anh thấy trước mắt anh có ngôi nhà như thế. Anh xuống xe, dòm vào cổng. Một người làm vườn bước tới hỏi gì đó. Anh cố đem hết vốn liếng tiếng Đức ít ỏi ra để nói rằng đây là nhà của ông ngoại anh. Người làm vườn tỏ vẻ quan tâm. Noel nói:

-- Walmar von Gotthard ! - Người đàn ông nhún vai. Lúc đó có một bà già bước ra. Ông làm vườn nói gì đó. Bà già gật đầu. Họ dẫn anh vào xem.

Theo như lời mẹ anh thường mô tả thì Noel thấy ngôi nhà chẳng thay đổi gì lắm. Noel xác định được ngay gian phòng mẹ anh từng ở. Tuy nhiên anh thấy là cuộc sống quá khứ không còn tồn tại gì ở đây...

Anh cảm ơn rất nhiều, xin chụp ảnh, rồi ra về. Anh lại ghé đến nghĩa địa Grunewald thăm mộ bà ngoại Kassandra von Gotthard. Anh đi lang thang trong nghĩa địa một lúc, nhìn những ngôi mộ xanh rêu... Rồi ra về. Anh lái xe đến Wannsee, tìm ngôi nhà mà mẹ anh và cha anh đã ở, nhưng không thể nào tìm ra giữa những dãy nhà cao mới xây dựng...

Anh ở Berlin ba ngày, rồi đến Dresden, tìm ngôi nhà của gia đình cha anh. Ngôi nhà này nay làm viện bảo tàng, hoang vắng, chỉ có một người gác dan ngủ gà ngủ gật. Anh vào xem qua. Lòng cảm thấy một xúc động kỳ lạ nào đó, tựa hồ như anh đã thoát khỏi được những ám ảnh nặng nề, nay đã hiểu rõ được một phần đời cội nguồn của anh... Anh hiểu rõ mẹ anh hơn, hiểu nỗi đau bà đã trải qua, và sức mạnh bà đã có được... Anh tự hứa là sẽ sống sao cho bà tự hào về anh...

Ngày anh trở về Mỹ, xuống máy bay ở phi trường Kennedy, có mẹ anh ra đón. Anh ôm mẹ thật lâu. Anh cảm thấy hạnh phúc được trở về, anh cảm thấy quê hương thật sự của anh.