Có bóng đèn tiểu Bách Hợp tồn tại, Đỗ Hà cùng Trường Nhạc đành an phận thủ thường trôi qua một đêm.

Sáng sớm hôm sau Đỗ Hà dậy sớm, mặc trang phục Quốc Công tham gia buổi lâm triều hôm đó.

Thân phận không tầm thường, đãi ngộ liền bất đồng.

Là Quốc Công gia trẻ tuổi nhất Đại Đường, có ai nhìn không ra Đỗ Hà đang đi trên hoạn lộ nhiệt hỏa thênh thang, dọc theo đường đi đủ tiếng chào hỏi vang lên bên tai không dứt, ngay cả những công khanh đại thần rất ít kết giao cũng cùng hắn tán gẫu vài câu.

Hôm nay triều hội là nhằm vào kinh tế Đường triều.

Phạt Cao Ly, phạt Thổ Phiên đều toàn thắng, tuy rằng bị hao tổn không ít, quân phí của ba mươi vạn đại quân, còn có khao thưởng khi chiến thắng trở về đều là một con số thiên văn.

Trải qua hai chiến dịch này Đường triều cần một thời gian nghỉ ngơi để lấy lại sức.

Như thế nào nghỉ ngơi điều dưỡng, như thế nào nhanh chóng khôi phục nguyên khí đã trở thành mấu chốt trọng yếu nhất.

Nhằm vào điểm này, những tinh anh trên triều đình đều thi triển sở trường, căn cứ theo học thức của mình đưa ra đủ loại ý kiến bất đồng, sau đó do Lý Thế Dân đánh nhịp định luận.

Đỗ Hà ở một bên nghiêm túc lắng nghe, vừa tổng kết kinh nghiệm về lịch sử Đường triều, suy nghĩ tới một vấn đề nghiêm trọng.

Trải qua hắn tổng kết, Đường triều dưới sự thống trị của Lý Thế Dân luôn luôn bị vây trong giai đoạn bồng bột phát triển.

Nhưng luôn luôn tồn tại hai vấn đề nghiêm trọng, thứ nhất là dân cư. Nhân khẩu thời cổ đại là của cải đứng đầu, là sức sản xuất lớn nhất, bất luận là kinh tế hay nông nghiệp chỉ cần dân cư không đủ sản lượng rất khó tăng lên.

Người không phải trư, không có khả năng mỗi lần sinh sản đều là một ổ, vấn đề này muốn giải quyết chỉ có thể ỷ lại vào thời gian, dù dùng đủ loại thủ đoạn xúc tiến sinh sản cũng cần chờ mười năm tám năm, sau khi trẻ nhỏ trưởng thành mới có thể thu được thành quả. Vấn đề này cũng không ai có thể giải quyết, nhất định phải trải qua mấy chục năm phát triển mới có thể đạt được cải thiện.

Mặt khác có một vấn đề nghiêm trọng, tức là đối với việc khai phát lãnh thổ đã đoạt được trong tay.

Từ xưa tới nay, triều đại có lãnh thổ lớn nhất chính là Hán Đường. Nhưng bình tĩnh mà xem xét khả năng chưởng khống chỉ là một loại tượng trưng, một loại tượng trưng cho việc khai cương khoách thổ mà không phải chân chính trở thành lãnh thổ quốc gia.

Như Hán triều Đô Hộ Phủ, Đường triều Đại Đô Hộ Phủ, bình thường quân đội Hán Đường sau khi đánh hạ thổ địa, liền để lại quân đội xây dựng một Đô Hộ Phủ, hi vọng thống trị trên ý nghĩa, trên thực tế chính là áp dụng thái độ mặc kệ đối với dân chúng trong khu vực này, cũng không thật sự trông cậy có thể dựa vào những thổ địa này mang đến ích lợi gì cho vương triều. Cho nên khi triều đình xảy ra chuyện gì náo động, những Đô Hộ Phủ này nói bỏ liền bỏ, căn bản không hề có lực hướng tâm, lực ngưng tụ.

Điểm này Đỗ Hà tổng kết một ít kinh nghiệm, phát hiện nguyên nhân chân chính vẫn là khuyết thiếu quản chế khai phát hợp lý mà hữu hiệu. Đổi một cách nói khác, Hán Đường căn bản không đem những thổ địa đánh xuống này quy hoạch thành lãnh thổ của chính mình, dân chúng trong thổ địa cũng không được xem là dân chúng của chính mình, mà chỉ xem thổ địa kia là quang vinh, là một phần quang vinh vô thượng.

Những thổ địa kia bị Hán Đường chiếm lĩnh chỉ là dùng cường quyền đoạt lấy, không có lòng muốn sát nhập, chỉ cần vừa có cơ hội họ liền thoát ly thống nhất quản lý, không hề có nửa điểm lưu niệm.

- Đối với việc phát triển kinh tế, ta có một cách nhìn!

Thấy quần thần thương nghị đã xong, Đỗ Hà suy nghĩ cùng sửa sang lại ý nghĩ của mình, đứng ra nói.

Đỗ Hà vừa lên tiếng, cả triều văn võ lập tức yên tĩnh không một tiếng động, ngay cả tiếng hô hấp cũng đều nghe được.

Những đại thần đang thấp giọng thương nghị lẫn nhau đều ngậm miệng lại, đợi những lời bàn luận kinh thế của Đỗ Hà.

Ngay cả Lý Thế Dân đang ngồi bên trên thấy Đỗ Hà bước ra khỏi hàng, trong mắt cũng sáng ngời lộ ra thần sắc chờ mong.

Chỉ có Đỗ Hà có chút không hiểu ra sao, có vẻ như lão tử của mình là đương triều tể tướng, khi nói chuyện cũng không có được đãi ngộ long trọng như vậy đi…

Kỳ thật cũng không trách quần thần quá mức thận trọng, mà là biểu hiện của Đỗ Hà làm cho bọn họ không thể không thận trọng mà suy xét.

Thực học của Đỗ Hà chỉ có hắn tự mình biết được. Ở trên quân sự hắn quả thật có chút thiên phú, nhưng trong chính trị lại không có bao nhiêu bổn sự. Đừng nói là đồ ngốc, so sánh với những vị đại thần trong triều, hắn còn chênh lệch thật lớn. Thường thường khi bọn họ thâm nhập thảo luận, Đỗ Hà đều chen miệng vào không lọt, đều ở một bên nghe, làm một đầu gỗ.

Nhưng chỉ cần hắn muốn nói chuyện, đều là căn cứ theo kinh nghiệm lịch sử tổng kết ra tới những đạo lý lớn, hơn nữa đều là lợi ở thiên thu, công ở xã tắc. Cái gì là con đường tơ lụa trên biển, cái gì là mở rộng trồng khoai lang, cái gì là hai mùa lúa nước, đều đã chứng minh khả năng nhìn xa trông rộng, hiếm thế chi năng “vượt xa người thường” hiếm thấy.

Cho nên cả triều văn võ đều cảm thấy được Đỗ Hà nếu không lên tiếng thì thôi, nếu đã lên tiếng sẽ lập tức nổi tiếng, hắn vừa mở miệng liền đem cả triều đại thần kéo giật ngược, đều chờ đợi xem hắn sẽ phun ra lời nói kinh người gì.

Đỗ Hà nói:

- Lãnh thổ Đại Đường chúng ta rộng lớn, hơn xa các triều đại trước kia, mỗi một nơi bởi vì đất đai khác nhau, nên đều có đặc sắc riêng của mình. Nói tỷ dụ như nông nghiệp phía nam, dệt nghiệp đất Thục, muối ăn Thanh Hải cùng nghiệp chăn nuôi, đều có đặc sắc. Trải qua nhiều năm phát triển, hướng đi kinh tế khu Trung Nguyên chủ yếu đã được định hình, đều chiếm được phát triển hợp lý mà hữu hiệu, dù xem trọng thế nào, thành tựu thu hoạch cũng chỉ là có hạn. Tỷ như Ngụy tướng đã nói, phát triển mạnh gốm sứ cùng ngành dệt sản xuất. Ngụy tướng tổng kết ra hướng đi kinh tế của Đại Đường, phát triển gốm sứ, hàng dệt tơ lụa bán sang nước khác, ở phương Tây xa xôi đặc biệt được hoan nghênh, thường thường một mảnh bố hoặc một đồ sứ đều có thể bán được với giá trên trời ở phương Tây. Nắm trọng nghề này, toàn lực mở ra gốm sứ phương Tây cùng mậu dịch ngành dệt, gia tốc hướng đi kinh tế đề nghị này rất hay, nhưng ta xin mạo muội hỏi một câu, hiệu quả thật sự rất lớn sao?

Hắn tự hỏi tự đáp:

- Ta không cảm thấy như thế, gốm sứ của Đại Đường ta, ngành dệt sản xuất đều có tính khu vực, tỷ dụ như gấm Tứ Xuyên, gấm Tứ Xương hoa văn phức tạp, dệt văn tinh tế, vô cùng thanh lịch, phong cách riêng biệt, là một loại đặc sắc của khu vực cùng phong cách địa phương về chức cẩm màu sắc, có thể nói thiên hạ nhất tuyệt. Hiện tại Thục Trung phát triển, vốn lấy ngành dệt là việc chính, dù có phát triển dệt nghiệp ở Thục Trung đến thế nào, lấy được thành quả cũng chỉ là có hạn. Đồ sứ cũng giống như vậy, đều là có tính khu vực. Mặt khác trong này còn có một vấn đề phi thường nghiêm trọng, là nhiều mà tạp. Gốm sứ cùng dệt đều là công việc tỉ mỉ chậm rãi, chú ý kỹ thuật, một châm một đường, từng bước một, muốn gấp cũng không được, nếu số lượng nhiều cạnh tranh kịch liệt, ngược lại sẽ làm cho địa phương bởi vì mưu cầu ích lợi mà buông tha cho chất lượng, hơn nữa sẽ có những kẻ tay nghề yếu kém lại mò cá trong vũng nước đục, làm cho chất lượng trượt mạnh trong phạm vi lớn, ngược lại mất nhiều hơn được. Đề nghị của Ngụy tướng, có thể thu lợi cho Đại Đường, nhưng khả năng thu lợi cũng chỉ là có hạn!

Ngụy Chinh tính tình chính trực, cũng không hề bất mãn, gật gật đầu, điểm ấy chứng thật là hắn chưa lo lắng tới.

- Vậy ý tứ của tiểu Đỗ ái khanh là khai phát địa phương mà chúng ta chưa đề cập tới?

Tâm tư Lý Thế Dân tỉnh táo, tâm niệm vừa chuyển liền hiểu được dụng ý trong lời nói của Đỗ Hà, một câu nói toạc thiên cơ.

Đỗ Hà khen ngợi:

- Bệ hạ tâm tư mẫn tiệp, thần bội phục! Lần này thần nam chinh, phát hiện Nam Chiếu có quặng đồng phong phú, quặng tích cùng kim chúc quặng mỏ, bên trong thổ địa quặng mỏ còn nhiều hơn cả Đại Đường chúng ta. Nếu trải qua khai phát hợp lý, đây là lợi nhuận thật lớn.

Còn có Thổ Phiên, bên trong cảnh nội Thổ Phiên cũng ẩn chứa tài nguyên khoáng sản thật lớn, khí hậu của họ đặc thù, hơn nữa còn có thể sản xuất thật nhiều nho, có thể xem trọng, làm rượu nho, phát triển sản xuất ngành rượu cũng là một số lớn thu vào!

Đỗ Hà nhắc tới đây, ánh mắt Lý Thế Dân sáng lên, hắn thích nhất là rượu nho, ở trong hầm ngầm hoàng cung còn có thật nhiều rượu nho do chính tay hắn nhưỡng ra.

Đỗ Hà nói tiếp:

- Đối với tây bắc Cao Ly, thần không hiểu rõ lắm. Nhưng cũng có nghe thấy nơi đó Trường Bạch sơn là bảo tàng thiên nhiên, trên núi cất giấu tài nguyên phong phú. Nếu Nam Chiếu, Thổ Phiên, Cao Ly đều đã trở thành quốc thổ của Đại Đường ta, thần dân trong cảnh nội đều đã là dân chúng Đại Đường, vì sao chúng ta không đem những nơi này khai phát, cống hiến cho Đại Đường đây? Thần cảm thấy được đem những địa phương này mở ra khai phát, lấy được lợi nhuận sẽ hơn xa những địa phương chúng ta đã khai phát!

Những tư liệu này đều do Đỗ Hà đánh hạ Nam Chiếu cùng Thổ Phiên thì sửa sang lại nền chính trị hai nước mà phát hiện. Nam Chiếu có khoáng sản phong phú vô cùng, chỉ là bọn họ không biết khai phát, luôn luôn hoang phế, Thổ Phiên cùng Nam Chiếu kết giao, Tùng Tán Kiền Bố luôn đỏ mắt với những tài nguyên khoáng sản này, cùng Mông Nan hợp lực khai phát nơi này.

Kế hoạch thư đều đã chuẩn bị xong, còn chưa chính thức thi hành đã bị Đỗ Hà tấn công, kế hoạch thư liền rơi vào trong tay Đỗ Hà.

Đỗ Hà đảm nhiệm chức vụ trong Thượng Thư Tỉnh, đối với kinh tế Đại Đường cũng có hiểu biết, lúc ấy liền phát hiện những quặng mỏ tại Nam Chiếu còn nhiều hơn tại Đại Đường.

Lời nói của Đỗ Hà lập tức tạo ra một phen hít thở sâu trên triều đình.

Trữ Toại Lương nói:

- Lời nói của tiểu Đỗ đại nhân không phải không có lý, nhưng mấu chốt là bọn hắn thực sự không phải là con dân chân chính của Đại Đường, bọn hắn có thực sự niệm tình cựu quốc hay không chúng ta không thể xác định, nếu đem khai phát Thổ Phiên, Nam Chiếu, Cao Ly, bọn hắn trở nên cường đại, nổi lên ý làm phản, chúng ta nên làm thế nào cho phải?

Ý của Trữ Toại Lương cũng có ám chỉ, kỳ thật Hán Đường vương triều không phải không có người tài ba, bọn họ cũng chưa chắc không nhìn ra những thổ địa kia có bao nhiêu lợi nhuận nếu khai phát.

Mấu chốt là ở chỗ bọn họ không tín nhiệm những dân chúng không phải Hán tộc chân chính kia. Chỉ sợ cố sức còn không lấy lòng, giúp họ phát triển là nuôi hổ làm loạn.

Đỗ Hà cũng có suy nghĩ qua việc này, gật đầu nói:

- Băn khoăn của Trữ đại nhân cũng không phải là không có lý, nhưng ta luôn có điều nghi hoặc, chẳng lẽ cứ bỏ mặc bọn họ chẳng quan tâm, liền có thể bảo chứng bọn họ ngày sau toàn tâm toàn ý dốc sức cho Đại Đường hay sao? Ta cảm thấy được, chỉ cần sinh hoạt cùng điều kiện cuộc sống của họ tốt đẹp đề cao, ngược lại sẽ cảm nhận được Đại Đường rất tốt, sẽ không sinh lòng làm phản. Khai phát Nam Chiếu, Cao Ly cùng Thổ Phiên có lẽ sẽ làm cho ba địa phương này trở nên giàu có, nhưng bởi quan hệ thu nhập từ thuế, được lợi lớn nhất vẫn là Đại Đường chúng ta. Bọn hắn giàu có, nhưng Đại Đường càng giàu có hơn, Đại Đường có thể diệt bọn hắn một lần, cũng có thể diệt bọn hắn lần hai!

Thần cho rằng muốn chân chính làm cho Tây Tạng, Vân Nam trở thành lãnh thổ của Đại Đường, liền không nên có bất kỳ đặc thù hóa, xem bọn họ là con dân Đại Đường, ngang nhau đối đãi, nhất định sẽ có người hiểu được đạo lý này.

Mạnh Tử không phải có một câu nói: “Quân xem thần như tay chân, thần xem quân như lòng mình; Quân xem thần như khuyển mã, thần xem quân như người lạ; Quân xem thần như đất cát, thần xem quân như kẻ thù; Quân thần còn là như thế, huống chi là dân chúng?

Đỗ Hà nói lời này, lại nhớ tới loại chính sách ngu xuẩn của thiên triều, thiên triều cung phụng người nước ngoài như cha mẹ, nhưng chân chính quy tâm lại có được mấy người? Đặc thù hóa không những không làm bọn họ quy tâm, ngay cả người của mình cũng trở nên xa rời.

Không thể quá mức quan tâm, cũng không thể quá mức thiên vị; Thực hiện tốt nhất chính là đối xử bình đẳng, đem phản kháng dứt bỏ, những người thuận theo dĩ nhiên có thể chân chính dung nhập vào quốc gia!