Thời gian canh bốn, sắc trời vẫn là một mảnh đen nhánh, tất cả đám sỹ tử ở Trường An đều sớm rời giường, hôm nay là mùng bốn tháng chín, tân hoàng đăng cơ lần đầu tiên tổ chức thi cử. Lần này thi cử đã sớm định vào ngày hai mươi lăm tháng tám, bởi vì hi vọng mọi người đều có thể tham gia cuộc thi lần này, cố triều đình quyết định lùi cuộc thi lại mười ngày, cuộc thi của các quan chức vào cuối tháng tám cũng lùi lại mười ngày.
Thi sáng tác không giống với các cuộc thi bình thường, đề mục thi không cố định, hoặc là thơ ca, hoặc là sách luận, không giống nhau. Bình thường đều do hoàng đế ra đề, hơn nữa cuộc thi lần này cũng có nhiều cải biến, vốn dĩ có ba trường thi nay chỉ có hai trường thi, đồng thời cũng là lần đầu tiên sử dụng chế độ ẩn tên, đợi khi kết thúc cuộc thi mới có thể biết được tên thí sinh trúng tuyển.
Đây coi như một cải cách mới, người trúng tuyển có thể lập tức thụ quan, hoặc phải được ngự sử đài kiểm tra tư cách đạo đức, bất hiếu, bất kính, chơi gái, chơi cá cược hoặc bất kỳ một hành vi nào bị coi là vô đức sẽ bị người khác thay thế. Nếu quan viên được thay thế này cũng phát hiện ra thiếu đạo đức vậy sẽ bị hủy tư cách làm quan. Những quy củ này đã được giảng giải cho các sĩ tử từ khi tham gia thi, thanh lâu phường Cố Bình Khang tuy làm ăn thịnh vượng, nhưng trong thời gian thi cử việc làm ăn vẫn có chút tiêu điều.
Lần này có hai trăm tiến sĩ trúng tuyển, là các tiến sĩ đỗ cao nhất trong kỳ. Mặc dù đã đỗ tiến sĩ nhưng chưa thể trực tiếp làm quan, tuy nhiên năm nay có một vài cải biến khiến đám sĩ tử vui mừng khôn xiết. Đầu tiên chính là sau khi tổ chức cuộc thi sáng tác ba ngày sau sẽ tổ chức cuộc thi cho các quan viên Đại Đường, đây là lần đầu tiên có tình huống như vậy xảy ra. Nghe nói trong cuộc thi quan viên lần này sẽ có một nhóm lớn các quan viên không xứng với chức vụ sẽ bị hủy bỏ, đồng thời có thể phát hiện những kẻ thuê người giả tham gia cuộc thi sáng tác. Nếu như đây chỉ là lời đồn, vậy một sự kiện khác có thể chứng minh rõ ràng việc này.
Nói chung, trong phần thi khoa cử thì đầu tiên là vòng thi do Lễ bộ tổ chức, nếu thi đỗ tiến sĩ hoặc vượt qua được tư cách thì sau đó sẽ là vòng thi do Lại bộ tổ chức, thông qua Lại bộ mới có thể chính thức phong quan. Mà lần thi lần này lại không phải do Lễ bộ chủ trì, mà trực tiếp do Lại bộ chủ trì. Nói cách khác, nếu thi đỗ sẽ không phải thi vòng thứ hai do Lại bộ tổ chức thi.
Việc cải cách này tuy rất nhỏ nhưng cũng đủ để cho đám sĩ tử sôi trào, ẩn tên, hủy bỏ một vòng thi của Lại bộ, ngự sử đài giám sát, ba việc cải cách này nghĩa là các đệ tử bần hàn cũng có cơ hội cạnh tranh cùng các đệ tử thế gia quan lại.
Thí sinh Trịnh Châu Bạch Cư Dị thuận lợi thuê được nhà trọ Thuận Phong thứ năm của Sùng Nhân phường, nhà trọ Thuận Phong có mười lăm nhà được đánh số rõ ràng tại Trường An, giá rẻ, sạch sẽ, thuận tiện, chỉ cho ba người thuê một phòng, không có nhà một gian, ăn cơm rửa mặt đều do thí sinh tự mình giải quyết. Chung phòng với Bạch Cư Dị là sĩ tử Trường An Liễu Tông Nguyên, bối cảnh của Liễu Tông Nguyên hoàn toàn không giống với Bạch Cư Dị. Hắn là con nhà thế gia nhà cao cửa rộng, gia tộc Liễu Thị từ xưa đã là vọng tộc Hà Đông, phụ thân của hắn từng là tiến sĩ tại Thiên Bảo trấn. Năm trước bởi vì sinh bệnh, mặc dù Liễu Tông Nguyên có nhà lớn tại Trường An, nhưng hắn cùng Bạch Cư Dị hợp ý, liền dọn đến ở cùng Bạch Cư Dị trong nhà trọ này.
Cùng phòng còn có một sĩ tử khác, vừa vặn đã đỗ tiến sĩ lại tham gia cuộc thi sĩ tử Hà Đông là Quách Mục. Quách Mục năm nay đã 30 tuổi, so với những người trẻ tuổi như Bạch, Liễu thì hắn là lão đại ca, nhưng cho dù như vậy, Quách Mục cũng không thể hiện tính tình trưởng bối, hắn kinh ngạc phát hiện ra Bạch Cư Dị và Liễu Tông Nguyên hai người phong thái quả thực lỗi lạc, hắn đúng là không bằng được.
Quách Mục mấy ngày nay hơi khẩn trương, tối qua học đến khuya mới ngủ, khi Bạch Liễu hai người rời giường thì hắn đã ngủ say bất tỉnh, cuối cùng hắn cũng bị tiếng bước chân dồn dập trên hành lang đánh thức, mở con mắt đỏ bừng ra, theo bản năng liếc qua cửa sổ, sắc trời đã tảng sáng, giống như một có một cây trâm đâm thẳng vào người hắn, thân thể khô gầy của Quách Mục bỗng từ trên giường nhảy bắn lên, cả kinh kêu to:
“ Bạch lão đệ, Liễu lão đệ mau đứng lên. Hôm nay là ngày đi thi.”
“ Không vội, vẫn còn sớm.”
Bạch Cư Dị cười đi ra ngoài cửa, hắn mặc một bộ trường sam màu xanh, trên đầu nóng hổi, thần thái sáng rỡ, chắc là vừa chạy bộ một vòng bên ngoài về, hắn cầm lấy một bộ bát đũa cười nói:
“ Trước hãy ăn cơm đã, hôm nay chủ quán miễn phí cung cấp điểm tâm, muộn rồi nên không còn thức ăn ngon nữa.”
“ Liễu lão đệ?”
Quách Mục vừa mặc xong quần áo, thấy trên giường Liễu Tông Nguyên trống không, chăn đệm gấp lại chỉnh tề, nét mặt già nua có chút đỏ ửng.
“ Hắn thi gần nhà, từ sáng sớm đã về nhà rồi, từ nhà đi cho gần.”
Bạch Cư Dị cười cười, bước nhanh ra cửa.
Tháng chín ở Trường An đã vào thu, trời còn chưa sáng rõ, nhưng trong không khí đã tràn ngập khí lạnh đầu thu. Điểm tâm sáng đã bày sẵn, hơn một trăm sĩ tử tại nhà trọ Thuận Phong đã thu thập hành lý, đang chen chúc trước cửa lớn chờ xe ngựa, Cuộc thi sắp bắt đầu, các thí sinh xì xào bàn tán, trước cửa nhà trọ vô cùng ầm ĩ, phần lớn là thảo luận đề thi hôm nay, nhưng rất nhanh sau đó, một chiếc xe ngựa từ Tô Châu đã đến, đã đến giờ đám sĩ tử phải chia tay.
Những sĩ tử ở đây chuẩn bị lên xe ngựa tới trường thi đều là do các châu tiến cử lên theo như truyền thống. Lần này trong cuộc thi sáng tác này cũng không ngoại lệ, mặc dù khoa thi lần này không giống với các khoa thi thông thường, nhưng đây là do tân đế sau khi đăng cơ lần đầu tiên tổ chức cuộc thi, tất cả các viện vô cùng coi trọng, họ cố gắng phân bố vài chiếc xe ngựa đã bị các quan viên chiếm giữ để đưa các sĩ tử xuất hành.
Một chiếc đèn lồng nhỏ được treo trước cửa nhà trọ, vài chiếc xe ngựa lần lượt đi tới, đưa một nhóm đông các sĩ tử trong bản châu đi, đa số đều là các sĩ tử tham gia cuộc thi chế khoa lần này, bởi vậy chủ yếu được cử hành tại bốn địa phương. Một là Hàn lâm viện Sùng Nhân phường, một là Hoàng thành Thái Thường tự, một nơi khác là điện Tuyên Chính Đại Minh cung, còn một nơi nữa là điện Minh Đức Đông cung. Đây là ân sủng đặc biệt của đương kim hoàng thượng, đặc biệt sắp xếp thí sinh từ Trung Nguyên, Hà Đông đến Trường An thi được thi tại điện Tuyên Chính Đại Minh cung.
Vì thê, sĩ tử Trịnh Châu là Bạch Cư Dị đi bộ tới Đại Minh cung không tiện, lại không thể không ngồi xe ngựa. Hắn nhìn trái nhìn phải, xe ngựa Trịnh Châu không còn, trước nhà trọ chỉ còn lại hai mươi mấy người. Lúc này từ xa có một cỗ xe ngựa rộng rãi đi tới, bên ngoài có treo đèn lồng màu đỏ nên cũng có thể là xe ngựa đưa đón thí sinh.
“ Xe ngựa Phần châu.”
Một vài sĩ tử trèo lên rồi lại thất vọng đi xuống, trong khi Quách Mục lại vui vẻ cầm hành lý trèo lên xe. Hắn đột nhiên nghĩ tới điều gì đó, liền quay đầu cười nói với Bạch Cư Dị:
“ Dù sao cùng là trường thi, hay là Bạch lão đệ đi cùng ta.”
Bạch Cư Dị cười lắc đầu nói:
“ Đa tạ hảo ý của Quách huynh, ta chờ một chút.”
“ Ngươi là thí sinh Trung Nguyên sao?”
Một quan viên trung niên béo mập viện Phần Châu thấy Bạch Cư Dị lẻ loi một mình liền cười hiền lành nói:
“ Những xe ngựa Trung Nguyên ở Khang phường đã ngồi đầy xe rồi, không tới đây nữa, nếu là cùng một địa điểm thi, ngươi không ngại thì đáp xe này đi nhờ đi.”
“ Đúng a! Bạch lão đệ, đợi lát nữa điểm danh, đi trễ sẽ ảnh hưởng đến cuộc thi, người lên xe đi.”
Quách Mục lại lần nữa cười nói.
Bạch Cư Dị nghĩ nghĩ, liền chắp tay nói cám ơn:
“ Vậy cung kính không bằng tuân mệnh.”
Hắn ngồi lên xe ngựa, xe ngựa chậm rãi khởi động, rất nhanh đã ra tới đường lớn, đi về hướng Đại Minh cung.
Vì hôm nay và ngày mai là cuộc thi được cả nước chú ý, đồng thời để cho các quan viên có thời gian chuẩn bị cho cuộc thi, nên hai ngày này triều đình đặc biệt nghỉ, bên trong cung Đại Minh im ắng, chỉ có một số quan viên đang trực ở trong cung Đại Minh. Từ cửa hông Đại Minh nhìn ra cửa trước, từng chiếc xe ngựa chở sĩ tử cùng với một trăm doanh kỵ binh dẫn đầu đi vào Đại Minh cung. Khí thế tại cung điện Đại Minh cung làm cho đám sĩ tử ngạc nhiên kinh hô, đây chính là nơi tập trung quyền lực cao nhất của đế quốc Đại Đường, những sĩ từ ở phương xa đứng từ bên ngoài Hàm Nguyên điện càng vô cùng say mê, Bạch Cư Dị cũng yên lặng nhìn tòa cung điện quy mô hùng vĩ, trong lòng hắn vô cùng tĩnh lặng.
Gần một vạn sĩ tử phân ra làm năm đội đứng trước quảng trường trước điện Tuyên Chính đông nghịt, có một nhóm binh lính đứng duy trì trật tự, Bạch Cư Dị và Quách Mục tới chậm một chút, xếp hàng đứng sau.
“ Cư Dị, Quách huynh!”
Có người thấp giọng gọi bọn họ, hai người nhìn theo hướng tiếng nói, thấy Liễu Tông Nguyên từ đội ngũ đằng trước chạy tới, kích động cười nói:
“ Ta chờ các người lâu rồi, sao bây giờ mới tới.”
Hắn nhìn xung quanh sau đó hạ giọng nói:
“ Ta nghe được một tin tức, chủ khảo chế khoa lần này đúng là hộ bộ Hàn thượng thư, phó chủ khảo là Lại bộ thị lang Hồ Dung. Ba ngày trước mới tuyên bố danh sách giám khảo, tất cả các giảm khảo đều không được về nhà.”
Liễu Tông Nguyên là đệ tử thế gia, tin tức của hắn tất nhiên có thể tin tưởng được, không đợi Bạch, Quách hai người nói gì, Liêu Tông Nguyên lại nói:
“ Còn một tin tức nữa, chế khoa lần này không thi thiếp kinh.”
Không thi thiếp kinh? Bạch Cư Dị và Quách Mục nhìn nhau, khi báo danh mọi người đều phải biết thi thơ và bình luận, những người đọc sách ở Đại Đường đương nhiên đều biết làm thơ, nhưng bình luận thì là lần đầu tiên thi. Tất cả mọi người đều đang nghị luận đề mục hoàng thượng ra quả nhiên là đặc sắc, không ngờ hôm nay lại nhận được tin tức, không thi thiếp kinh. Sắc mặt Quách Mục vô cùng uể oải, hắn vì mẹ mất giữ đạo hiếu suốt ba năm, trải qua thời gian quá lâu nên đều đã quên, thì tham gia cuộc thi chế khoa nên hắn liều mạng ôn lại kinh văn một phen, không ngờ lại không thi.
“ Bình luận thơ chiếm bốn điểm, thi bình luận thơ có thể biết được trình độ thực sự, phương thức này quả thực vi diệu.”
Liêu Tông Nguyên vô cùng hưng phấn, đây chính là sở trường của hắn, hắn đột nhiên nhìn thấy thần sắc Quách Mục tiều tụy, trong mắt có tơ máu, không khỏi có chút oán giận:
“ Biết rõ hôm nay thi, Quách huynh đêm qua vì sao còn thức đêm, không sợ ảnh hưởng đến cuộc thi sao?”
Quách Mục cười khổ một tiếng nói:
“ Trước kia ta một mực đem tinh lực học kinh văn, bình thơ quả thực không coi trọng, vừa vặn khéo, hôm nay không chỉ thi thơ, còn có bình thơ, ta nghĩ đương kim hoàng thượng coi trọng dân sinh, nên tập trung tất cả ở thơ Đỗ công bộ, đêm qua ôn lại một phen.”
Bạch Cư Dị nghe hắn nói có vẻ lo lắng, lại hỏi:
“ Nếu không may thi không đỗ, Quách huynh có quay về quê nhà không?”
Quách Mục thần sắc ảm đạm, hắn lắc lắc đầu nói:
“ Để gom lộ phí, trong nhà đã bán vài mẫu đất, nếu không trúng, ta sẽ tới An Tây tòng quân, đến biên cương kiến công lập nghiệp, Bạch lão đệ, ngươi thì sao?”
Bạch Cư Dị khẽ mỉm cười nói:
“ Nếu không trúng, vậy ta cũng theo Quách huynh đi An Tây tòng quân, người thấy được không?”
“ Bạch lão đệ đa tài, sao lại không trúng?”
Quách Mục cười cười, đem hai chiếc giầy ném lên trời, lạch cạch! Hai chiếc giầy rơi xuống mặt đất, hắn vỗ tay cười nói:
“ Không sao! Lần này quẻ thuận!”
Bạch Cư Dị và Liễu Tông Nguyên thấy hắn thật thú vị, nhịn không được cười ha hả.
“ Hư!”
Bên cạnh có người thấp giọng nói:
“ Chớ làm loạn, đã bắt đầu!”
Ba người tinh thần chấn động, thăm dò thấy phía trước quả nhiên có động tĩnh, cửa chính Tuyên Chính điện đã mở, mười đồng tử tay cầm đèn đỏ dẫn đường đứng bến trong, trên đèn lồng có chữ, có thể là số trường thi, sau đó lại có mười bảy, mười tám quan viên đi tới, bắt đầu phát hướng dẫn thi.
“ Trịnh châu Bạch Cư Dị! Trịnh châu Bạch Cư Dị!”
Bạch Cư Dị vội vàng nhấc tay đáp:
“ Ở đây!”
Hai quan viên bước tới kiểm tra hướng dẫn, cẩn thận nhìn, thân cao bảy xích, mặt chữ quốc, tay trái có một vết sẹo. Xác nhận không sai, lúc này mới đưa cho hắn chỉ dẫn đi vào bên trong, Bạch Cư Dị tiếp nhận, nhìn thấy bên trong có ghi khu Giáp số 3218, hắn vội vàng hỏi hai người khác:
“ Các người ở đâu?”
“ Ta ở khu Ất.”
Quách Mục nhìn giấy hướng dẫn của mình nói.
“ Tông Nguyên huynh?”
“ Ta cũng ở khu Ất.”
Cầm lấy giấy hướng dẫn, vài đội bắt đầu đi tới bậc thang, Bạch Cư Dị giữ chặt Liễu Tông Nguyên cười nói:
“ Chúng ta không cùng trường thi, thi xong có thể không gặp mặt, Tông Nguyên huynh có thể tự về nhà trọ.”
“ Được! Chúc Cư Dị huynh phát huy hết tài năng.”
Liễu Tông Nguyên chắp chắp tay, đi nhanh rời khỏi, mọi người đến trước cửa điện, quân sĩ kiểm tra giấy hướng dẫn từng người, sau đó để cho các đồng tử dẫn đường đi vào trường thi.
Tuyên Chính điện là đại điện gần với Hàm Nguyên điện ở Đại Minh cung, chia làm chủ điện và chếch điện, chủ điện có thể chứa vạn người cùng ngồi thi, hai chếch điện cũng có thể chứa khoảng mấy ngàn người. Trong đại điện dùng các tấm ván gỗ đơn giản ngăn cách bảy ngàn chỗ với nhau, từng chỗ thí sinh có đặt một bàn, trên bàn có giấy và bút cùng một vài vật phẩm chuẩn bị cho cuộc thi, thí sinh tự mang giấy bút theo đều phải nộp hết lên trên.
Phải hết một chén trà, Bạch Cư Dị mới tìm được chỗ ngồi của chính mình, hắn ngồi xuống, trong lòng có chút khẩn trương. Đằng trước, hai bên các thi sinh đều đã an vị, không ai dám nói chuyện, đằng trước có người ghi chép lạnh rành mạch các thi sinh đi vào, đằng sau có vài người đứng trông, nếu có thí sinh muốn đi ra ngoài đi vệ sinh sẽ có quan giám khảo dẫn đi. Ngày đầu tiên là thi làm thơ và bình luận, tổng cộng thi bốn canh giờ, buồi chiều chấm dứt, trong đó, cơm và nước đều do trường thi cung cấp.
“ Các vị, ta là quan chủ khảo trường thi khu giáp tại Tuyên Chính điện hôm nay. Tại hạ họ Hồ, cũng là quan viên Lại bộ, sau đây ta tuyên bố quy tắc trường thi, thứ nhất không cúi đầu bàn tán.
Thanh âm quan chủ khảo vang lên xung quanh đại điện, chúng thí sinh đều yên lặng lắng nghe, lúc này vài người phụ giúp phát đề bài thơ đẩy xe đi tới, một người đưa một phần bài thơ cho hắn, thấp giọng dặn dò:
“ Trước tiên hãy mài bút viết tên.”
Bạch Cư Dị không để ý nghe quy tắc trường thi, hắn viết tên mình lên bên cạnh bài thi và ngoặc dấu, lại chuẩn bị sẵn giấy viết, sau đó mới bắt đầu mở đề, trong đề có hai phần, một phần là làm thơ, đề bài là tả cảnh Trường An, tham chiếu “ văn tuyển” mà làm, đề này cũng không khó, chỉ cần là người Đại Đường đọc sách đều biết làm thơ, chẳng qua là tình độ thế nào mà thôi.
Phần thứ hai khó hơn: bình luận thơ. Trình độ cao thấp thế nào chính là nằm trong phần bình luận thơ. Trong bình luận thơ có thể hiểu rộng ra bài thơ này có bối cảnh lịch sử thế nào để đánh giá khả năng bình luận. Thậm chí có thể bình luận giải thích bối cảnh chính trị của tác giả hoặc nguyên nhân làm rung chuyển chế độ chính trị xã hội khi đó.
Tim Bạch Cư Dị đột nhiên như ngừng lại! Ngừng, nhảy loạn, không biết hôm nay là đề tài gì, khép mắt lại, sau đó mở bài thi ra, sau nửa ngày, hắn mới mở hé mắt, nhìn sát lại, liền giật mình. Đề bài này lại chính là bài Tam lại tam biệt mà đêm qua hắn cùng Quách Mục biện luận, thơ của Đỗ Phủ, kỳ thật là viết về căn nguyên của An Sử chi loạn và những khó khăn của người dân.
Bạch Cư Dị ngoài hưng phấn cũng có chút bội phục ánh mắt của Quách Mục, quả thật hắn đoán trúng đề, xem ra đương kim hoàng thượng đúng là chú ý tới dân sinh, thời gian đọc đề đã hết, tiếng chuông vang lên, Bạch Cư Dị tĩnh tâm, ỹ nghĩ chậm rãi nhớ lại từ Khai Nguyên thịnh thế đến An Sử chi loạn từng bước ngoặt của Đại Đường.
Trong phòng chỉ nghe tiếng bút vang lên, ngẫu nhiên truyền đến tiếng ho khan, giám khảo xanh mặt, cầm thước trong tay, chắp tay sau đít đi lại trong trường thi dò xét bốn phía, ánh mắt lợi hại, bất luận kẻ nào có tia mờ ám, mơ tưởng muốn thoát khỏi ánh mắt của hắn. Thỉnh thoảng có người nhẹ nhàng ngoắc ngoắc, ý bảo mình quá mót, cần đi tiểu tiện, giám khảo bĩu môi, lập tức có binh lính cùng đi với hắn.
Hơn hai canh giờ trôi qua, Bạch Cư Dị một mạch viết xong bình luận thơ, lưu loát gần một vạn chữ, hắn lật lật lại bài thi, chuẩn bị làm thơ, đề bài thơ là cảnh sắc Trường An. Những ngày này, hắn và Liễu Tông Nguyên đi khắp các cảnh đẹp ở Trường An, đặc biệt đối với khúc giang tình hữu độc chung, hắn đột nhiên nghĩ đến cảnh đẹp hoa mỹ lúc hoàng hôn mặt trời lặn, trong nội tâm có linh cảm, liền đề bút viết “ Mộ giang ngâm” .
“ Sao không viết là “ Phú đắc cổ nguyên thảo tống biệt?”
Bên cạnh đột nhiên truyền đến một thanh âm trầm thấp, Bạch Cư Dị cả kinh, lúc này mới phát hiện chẳng biết từ lúc nào đã có một người đứng bên cạnh. Bạch Cư Dị có chút hồ đồ, bản “ Phú đắc cổ nguyên thảo tống biệt” hắn chưa bao giờ cho ai xem qua, người kia làm sao mà biết? Hơn nữa hắn là ai? Bạch Cư Dị chợt nhớ tới bài thơ của mình ở tửu lâu bị một đạo sĩ đọc qua, người này cùng đạo sĩ kia có quan hệ gì? Bạch Cư Dị ngẩng đầu nhìn lại, liền thấy một người khoảng ba mươi mấy tuổi, ánh mắt thanh tịnh nhu hòa, đang mặc một trường bào màu xanh cực kỳ bình thường, đầu đội mũ sa, nhìn không ra quan hàm thế nào.
Lúc này, Bạch Cư Dị đột nhiên trông thấy quan chủ khảo ở phía sau nháy mắt với mình, ý bảo tự mình đứng lên trả lời, thần sắc vô cùng khẩn trương, nhưng hắn đã tuyên bố trong trường thi không được nói chuyện!
Mặc dù kinh ngạc, Bạch Cư Dị vẫn quyết định đứng lên trả lời, nhưng không đợi hắn đứng dậy, người nọ liền đặt tay lên vai hắn, ôn hòa cười nói:
“ Không cần đứng lên, tiếp tục làm thơ.”
Dứt lời, hắn cười cười, chắp tay sau đít đi nơi khác thị sát, Bạch Cư Dị nghĩ nửa ngày cũng không nghĩ ra thân phận của hắn, ý nghĩ lại chậm rãi trở lại bài thơ, hắn trầm ngâm một lát, liền cất bút viết:
Nhất đạo tàn dương phô thủy trung, bán giang sắt sắt bán giang hồng.
Khả liên cửu nguyệt sơ tam dạ, lộ tự chân châu nguyệt tự cung
Sau cơm trưa liền có người bắt đầu lục tục nộp bài thi, nét mặt hoặc là thoải mái, hoặc là thâm trầm. Bạch Cư Dị viết xong chữ cuối cùng, tâm tình bỗng dưng buông lỏng, để bút xuống, nét mực chưa khô hẳn, lại đọc lại một lần, tự coi như thỏa mãn, lúc này mới cuộn lại, nghênh ngang rời đi.
Không có xe ngựa, Bạch Cư Dị đi bộ về, nhàn nhã đi dạo quay về nhà trọ, hôm nay thi rất tốt, hắn đặc biệt mua chút rượu và thức ăn, rời khỏi phòng khoảng mười bước, liền nghe có tiếng đọc sách:
“ Nhiên tần dĩ khu khu chi địa, trí vạn thừa chi quyền, chiêu bát châu nhi triêu đồng liệt, bách hữu dư niên hĩ; nhiên hậu dĩ ** vi gia, hào hàm vi cung, nhất phu tác nan nhi thất miếu đọa, thân tử nhân thủ. Vi thiên hạ tiếu giả, hà dã? Nhân nghĩa bất thi, nhi công thủ chi thế dị dã.”
Thanh âm vui mừng, biểu hiện người đọc sách tâm tình rất tốt.
Bạch Cư Dị cảm thấy hiểu rõ, đẩy cửa cười to nói:
“ Hôm nay Quách huynh trúng đề, chẳng lẽ ngày mai người muốn viết Tần luận sao?”
Trong phòng chỉ có một mình Quách Mục, hắn đang đứng trước cửa sổ lớn tiếng đọc “ Quá tần luận” , nghe thấy tiếng cười của Bạch Cư Dị sau lưng, Quách Mục buông sách trong tay cười nói:
“ Hôm nay may mắn đoán trúng đề, ngày mai sẽ không có vận khí tốt như vậy, cho nên đọc một chút cổ văn, tìm kiếm cảm hứng.”
Bạch Cư Dị cười cười, đem rượu và thức ăn đặt lên bàn, lại hỏi:
“ Tông Nguyên huynh đâu? Hắn chưa về sao?”
Quách Mục cũng có chút kinh ngạc.
“ Liễu lão đệ không phải cùng ngươi về ư?”
“ Ta ở đây!”
Sau lưng đột nhiên truyền đến tiếng cười của Liễu Tông Nguyên, hai người cùng quay đầu lại, thấy Liễu Tông Nguyên đang tựa vào cửa ra vào, phía sau hắn lại có một lão đạo.
Bạch Cư Dị thoáng cái liền nhận ra lão đạo sau lưng kia đúng là vị đã gặp ở tửu lâu, hắn vội vàng đi tới, hỏi Liễu Tông Nguyên:
“ Thế nào! Ngươi thi được không?”
Liễu Tông Nguyên trước tiên chắp tay hướng Quách Mục cười nói:
“ Các ngươi tối hôm qua thảo luận Tam lại Tam biệt đến tận nửa đêm, ta hận muốn chết, tuy nhiên hiện tại ta cảm kích các ngươi còn không kịp!”
Bạch Cư Dị vỗ tay cười to:
“ Ta cũng vậy, làm phiền Quách huynh.”
“ Xem ra ba vị đều thi khá tốt, lão đạo chúc mừng.”
Lý Bí chắp tay cười nói.
Bạch Cư Dị chợt nhớ tới người kỳ quái gặp trong trường thi, lập tức kéo Lý Bí lại, thi lễ hỏi hắn:
“ Lần trước tại tửu lâu đạo trưởng đọc thơ của ta có cho người khác xem hay không?”
“ Bài thơ vi diệu như thế, bần đạo tất nhiên giới thiệu cho nhiều người.”
Lý Bí giống như cười mà không cười hỏi thăm:
“ Sao vậy, Bạch lão đệ gặp phiền toái gì sao?”
“ Cái này khó trách, bất quá hắn là ai?”
Bạch Cư Dị tự nhủ.
“ Đã xảy ra chuyện gì?”
Liễu Tông Nguyên và Quách Mục thấy hắn biểu tình ngưng trọng, trăm miệng một lời hỏi.
Bạch Cư Dị lắc đầu
“ Việc này hơi kỳ quái, chúng ta vừa ăn vừa nói.”
Nói xong, hắn mời ba người ngồi xuống, rót cho mọi người một chén rượu, lúc này mới nhớ tới mình còn chưa biết pháp danh lão đạo này, liền vội vàng hỏi:
“ Xin hỏi pháp danh đạo trưởng, tu hành ở nơi nào?”
Lý Bí bưng chén rượu lên khẽ cười nói:
“ Tại hạ tên tục họ Lý, pháp danh Thủy Tâm, bốn biển là nhà.”
Liễu Tông Nguyên vội vàng không để lý Lý Bí, lập tức hỏi:
“ Vừa rồi Cư Dị nói gặp chuyện kỳ lạ, đến tột cùng là chuyện gì?”
“ Ta đang thi thì gặp một người.”
Bạch Cư Dị đem chuyện gặp người kia trong trường thi nói lại một lần, cuối cùng nói:
“ Ta cho rằng hắn là quan viên, quan viên bình thường đều mặc quan phục, chỉ có người này mặc áo xanh mũ sa, nhàn nhã cực kỳ, quả thực làm cho người ta khó hiểu.”
Liễu Tông Nguyên biểu lộ đột nhiên ngưng trọng, hắn hỏi:
“ Người kia bao nhiêu tuổi, bộ dáng thế nào?”
“ Tuổi chừng 30, khí độ cao nhã, khiến người ta ngưỡng mộ.”
Phanh một tiếng, Liễu Tông Nguyên vỗ bàn một cái, chén đĩa nhảy loạn, khiến mấy người giật nảy mình.
“ Liễu lão đệ làm sao thế?”
“ Ta đã biết là người nào.”
Liễu Tông Nguyên hạ giọng nói với ba người:
“ Khu giap Trịnh chủ khảo là Lại bộ tư Lang trung Trịnh Đạc, cho tới bây giờ đều ngạo mạn, lúc ấy Lại bộ Lang trung cung kính như vậy chỉ có thể là quan viên từ Thượng thư trở lên, nếu là quan viên giữ chức Thượng thư trẻ tuổi nhất là Hàn thượng thư cũng đã năm mươi tuổi, hơn nữa hắn buổi sáng đã mặc quan phục, cho nên người không mặc quan phục 30 tuổi, có thể tùy ý cùng thí sinh nói chuyện tại trường thi, lại khiến cho Trịnh lang trung tất cung tất kính như vậy chỉ có thể là một người.”
“ Ai?”
Bạch Cư Dị và Quách Mục đồng thanh hỏi, Lý Bí thì vuốt râu cười mà không nói.
Liễu Tông Nguyên rốt cuộc kìm nén không được nói ra bí mật, gằn từng chữ:
“ Đương kim thánh thương.”
“ Hoàng thượng.”
Bạch Quách hai người đồng thời ngẩn ngơ, Quách Mục đột nhiên nói với Bạch Cư Dị:
“ Bạch hiền đệ tại trường thi gặp quý nhân, tiền đồ vô lượng! Từ nay về sau giúp đỡ lão ca một chút.”
Trong đầu Bạch Cư Dị một mảnh mờ mịt, kỳ thật hắn cũng đã nghĩ đến khả năng là hoàng thượng, nhưng lại cảm thấy không thể tưởng tượng nổi. Mà bây giờ Liêu Tông Nguyên vốn là đệ tử quan lại nói ra, khiến hắn không thể không tin, làm sao hoàng thượng lại biết bài thơ của hắn? Hắn đột nhiên cảnh giác nhìn Lý Bí, lạnh lùng nói:
“ Ngươi đến tột cùng là ai?”
Lý Bí ngẩng cổ uống một chén rượu, cười nhạt nói:
“ Tóm lại không có vị quan lớn nào mặc đạo phục đến vi hành đâu.”
Liêu Tông Nguyên lại chăm chú nhìn hắn, nghĩ tên của hắn, tục gia họ Lý, đạo hiệu Thủy Tâm, Lý Thủy Tâm.
Hắn đột nhiên bừng tỉnh, chỉ vào Lý Bí đứng lên nói:
“ Ngươi chính là Lý Bí.”
Bố Y tướng quốc Lý Bí, Bạch Cư Dị và Quách Mục cùng đứng lên một lúc. Bọn họ sớm đã nghe qua đại danh của người này, lại không nghĩ rằng đây là trung thần trong truyền thuyết chỉ nghe danh chứ chưa từng gặp mặt nay lại xuất hiện trước mặt bọn họ. Bạch Cư Dị cùng Quách Mục vội vàng đứng lên thi lễ:
“ Chúng ta vô lễ, xin đạo trưởng thứ lỗi.”
Lý Bí liền vội khoát khoát tay cười nói:
“ Ba vị không cần khách khí, ta chỉ là một đạo sĩ nghèo rớt mùng tới thôi, có thể quen biết mọi người là duyên phận, mọi người xa lạ như vậy, rõ ràng muốn đuổi ta đi.”
Ba người thấy hắn nói năng khôi hài, lại không cao ngạo, liền cũng ngồi xuống, Quách Mục còn đang suy nghĩ Bạch Cư Dị chuyện kia, liền hỏi Lý Bí:
“ Lý đạo trưởng, Bạch hiền đệ lần này ngẫu nhiên gặp hoàng thượng, liệu có phải …”
Hắn còn chưa dứt lời, Lý Bí liền khoát tay cắt đứt lời hắn.
“ Tuyệt không có khả năng, Bạch lão đệ lần đầu tiên trước hai mươi vạn thí sinh trổ hết tài năng, phải trúng tuyển, lúc này mới có hi vọng lần nữa lọt vào mắt xanh của Hoàng thượng, nếu không, Hoàng thượng cũng không vượt cấp quyền mà dùng hắn.”
Lúc này, Liễu Tông Nguyên ở bên cạnh lại hỏi:
“ Ta nghe nói chế khoa lần này do Lại bộ tổ chức, mà chức quan trong cuộc thi này do Lễ bộ phụ trách, cái này dường như ngược nhau, không biết đây có phải vì Hàn Thượng thư và Lô thượng thư trở mặt phải không?
Lý Bí liếc mắt nhìn hắn lạnh lùng nói:
“ Ngươi tuổi còn trẻ hỏi việc quan trường này làm gì? Vẫn nên hảo hảo nghĩ tới cuộc thi ngày mai đi.”
Liễu Tông Nguyên đỏ mặt, không dám hỏi nhiều nữa, Lý Bí lại uống một ngụm rượu, nói vài câu với ba người:
“ Hoàng thượng cực kỳ coi trọng chế khoa lần này, mới nghiêm khắc phái Hàn Thượng thư làm chủ khảo, đây là cơ hội của các ngươi, cần nắm chặt cơ hội này.”
Ba người ngồi một chỗ yên lặng gật đầu, hôm nay bọn họ thi không tệ, còn ngày mai, chính là thời khắc quyết định vận mệnh tiền đồ của bọn họ.
Khi mà không khí ấm áp của mùa thu đã dần dần qua đi thì cũng là lúc mọi người đổ dồn sự chú ý của mình vầ cuộc thi chế khoa (Dưới triều nhà Đường, khoa thi đặc biệt do ý vua đặc định, gọi là chế cử khoa. Gọi tắt là chế cử hoặc chế khoa ) vừa mới diễn ra. Tiếp sau đây sẽ chuyển sang phần chấm thi. Và như vậy cũng còn khá lâu nữa mới có thể yết bảng được. Nhưng ngay sau khi chế khoa diễn ra được bốn ngày thì vào ngày mùng tám tháng chín Đại Đường lại diễn ra một sự kiện khác: Khai mạc cuộc thi khảo hạch quan chức. Nếu như chế khoa làm cho con người ta đang sống trong mùa thu nhưng lại cảm giác như đang sống trong những ngày hè nóng bức, bởi không khí sôi trào của sĩ tử, của mọi người xung quanh. Nhưng cái cuộc thi khảo hạch quan chức lần này thì ngược lại, nó khiến cho rất nhiều người có cảm giác như trời thu lại lạnh giá của mùa đông đã đến vậy. Cuộc thi này làm cho tâm trạng của vô số người như chìm vào vực sâu băng tuyết vậy. Ngay từ mười ngày trước đây, nhóm quan viên đầu tiên gồm mấy ngàn quan viên đã lén lút tới thành Trường An. Bọn họ đều ở tại nhà khách của các châu ( nhà khách này dùng để các quan lại nghỉ ngơi trong khi chờ được vào báo cáo, tấu trình), cũng chẳng ai biết rằng mấy hôm nữa sẽ thi vào cái gì đây. Nhưng bản thân tất cả các quan viên này đều biết rằng ngay cả các sĩ tử bình thường nếu ăn đi chơi bời đàng điếm thì cũng đã là một hành vi sai trái rồi, huống chi bọn họ giờ đây đang mang thân phận quan phụ mẫu nên càng phải nghiêm túc, làm gương. Vì vậy mà đại đa số các quan viên này chỉ quanh quẩn trong nhà khách, không có mấy ai là dám tùy tiện ra khỏi cửa.
Đối tượng phải tham gia cuộc thi khảo hạch quan chức lần này là tất cả các quan viên từ hàng cửu phẩm cho tới hàm tam phẩm. Ngoại trừ mấy vị tướng quốc ra, còn lại gần như là tất cả các quan viên đều không thể nào thoát khỏi kỳ khảo hạch lần này. Tổng số quan viên tham gia khảo hạch là hơn một vạn người. Vì thế triều đình chia là ba đợt thi, vào tháng chín, tháng mười và tháng mười hai. Các võ quan cũng phải tiến hành tham gia khảo hạch, nhưng là phải sang tháng hai năm sau mới tiến hành được. Mà cơ quan đảm nhận vai trò chủ khảo của đợt thi thứ nhất vào ngày mùng tám tháng chín này chính là Lễ Bộ. Nguyên nhân của việc này không hề giống với những gì mà Liễu Tông Nguyên đã phỏng đoán: Do Hàn tướng quốc và Lô Kỷ bất hòa. Mà thực ra nó có nguyên nhân thực sự của nó. Thứ nhất là vì Lại Bộ muốn được “ góp công lao” , lấy “ thành tích” thông qua việc chấm bài duyệt quyển của các quan viên dự thi. Thứ hai là bởi vì có một số quan viên trong Lại Bộ cũng tham gia thi đợt này. Vì thế nên Lại Bộ đứng ra tổ chức, sắp xếp kỳ thi còn Lễ Bộ sẽ đảm nhiệm vai trờ chủ khảo là hợp lý rồi.