Khi tôi còn tuổi đôi mươi sống ở miền bắc lào.
Sáng thứ bảy nghỉ học, mặt trời chưa mọc qua đầu núi, với cái mát mẻ khi sáng sớm, tôi đẩy chiếc xe đi tà tà ra khỏi thành phố, đường xá thì ít xe cộ, ngó lên sương còn phủ đầu núi, thời tiết quá trong lành, từng hơi thở như sâu xuống cuối phổi luôn. Hơn một tiếng đồng hồ thì tôi mới ngó thấy làng người dân tộc(người Khạ) đó.
Tôi gửi xe đẩy ở làng đó với mấy người già cả mà không đi làm ruộng vườn, tôi cũng hay tặng người ta nửa kilô muối, rồi tôi khoác cái ba lô thức ăn nước uống với con dao chặt củi leo lên núi một mình, nhặt củi khô từ trên núi xuống rồi ăn cơm với thiên nhiên, bỏ lên xe đẩy chiều lững thững về.
Khi đến gần tới làng hôm nay tôi thấy là lạ vì người đông đủ cả làng không đi làm ruộng vườn gì sao đây, cũng không phải ngày rằm lớn gì cả, mà sao cả làng thấy đứng ngơ ngác đang nói tiếng dân tộc người ta, ngó từ xa như có chuyện gì là lạ đang xảy ra, tất cả đang đứng xúm nhau vòng quanh một ngôi nhà ở giữa làng. Tôi đẩy xe vào gầm nhà mà tôi từng gửi xe đẩy luôn luôn khi tôi đi kiếm củi, và cho người ta nửa kilô muối. Người già quá mừng khi thấy tôi lâu lâu mới tới lấy củi.
Tôi mới hỏi:
- Ông già có chuyện gì mà cả làng nghỉ hết vậy, rồi hôm nay tôi gửi xe đẩy như mọi lần có được không? Người nơi khác như tôi đến có được không? Hay hôm nay là ngày kiêng kỵ của làng mà không cho người lạ mặt đến?
Ông già mỉm cười và nói tiếng lào với tôi:
- Không phải ngày kiêng kỵ gì cả cháu ơi, cứ tự nhiên như xưa không có chi đâu, đó chỉ là một đám ma trong tuần này mà nó xảy ra chuyện kỳ lạ thôi. Ông nói cho tụi nó mà tụi nó chẳng nghe gì cả, ông ở nhà thôi ông cũng chẳng đến nữa, mặc kệ cho ông trưởng làng là người giải quyết câu chuyện lạ này.
Hai cái tai tôi nghe thấy câu chuyện lạ thì nó đứng sững lên trời, ngồi xuống chơi với người già cả luôn, uống ly nước ấm.
Rồi tôi hỏi:
- Ông kể cho con nghe coi, người chết với chuyện lạ, là nó đã xảy ra những gì, chỉ ngó thấy người đứng bao vây gian nhà đó.
Ông kể:
- Mấy hôm trước, hai vợ chồng đi lên núi trồng lúa ở ngọn núi xa kia, trời mới mưa qua đêm, vợ thì có mang thai 6 tháng trượt chân sảy thai tại chỗ, máu ra nhiều quá, đã chết từ ở trên ngọn núi đó, chiều tối mới đem xác vợ với đứa bé sảy thai đó về đến nhà, thì cả làng xúm nhau làm đám ma rồi hôm sau đem đi thiêu táng. Ông nói là đem hai mẹ con nó đi chôn chứ không có được đem đi thiêu táng, từ bao giờ cũng vậy chết có mang thai thì chôn cất mà, thì cả làng không nghe ông, mới đem đi thiêu, khi bắt đầu nhóm lửa thiêu thì trời tối sầm sấm sét giông tố, hai mẹ con này thật là linh thiêng, được một lát thì đổ mưa ầm ầm ai cũng ra về. Đêm qua nghe tiếng nó vừa khóc vừa ru con vòng quanh trong làng, đâu ai dám ra ngoài nhà đâu.
Nhà làm bằng tre, nghe tiếng nức nở khóc lóc với tiếng bước chân rung cả nhà, chồng nó mở cửa ra lan can nhà mới hò hét khắp làng từ trong đêm khi chưa sáng trời còn tối mịt mù thì đã ầm ĩ rùng rợn cả làng đến bây giờ giống như con thấy đó, là xác chết nó đi về nhà một mình còn thành vết chân từng bước, đầy là bùn dính từng bậc thang và tới nơi cô nằm xuống, còn hai chân thì bùn dính tới mắt cá, con nó còn ẵm ở trên ngực nữa, khi thiêu để con nó bên cạnh mà.
Ông là người già cả nhất làng, hôm qua khi thấy xác hai mẹ con thì lòng có cái linh tính, và ông cũng nghe tiếng cô chết nó nói vọng vào tai ông là: “Đừng đem hai mẹ con nó đi thiêu táng hãy xin cho còn lại gọn bộ xương đầy đủ”, rồi ông cố hãm tất cả mọi người nhưng chẳng ai nghe, cũng chẳng giúp gì hai mẹ con chết được cả, nên mới có chuyện xảy ra như cháu thấy hôm nay, nếu cháu muốn thấy thì cháu cứ chạy đi coi tự nhiên không có gì kiêng kị đâu cháu ơi.
Tôi nói:
- Để cháu đi coi chút nữa cháu về.
Tôi bước xuống bậc cầu thang nhà và đi thẳng tới gian nhà đám tang, nhà người dân tộc chỉ có 3 bậc cầu thang nhà, không có cao, đứng ở đất cũng ngó thấy hết lan can và trong nhà, tôi đến gần bậc cầu thang ngó vào thì:
- Ông bà ông vải ơi, eo ơi, giữa ban ngày mà còn lạnh cột sống nổi gai ốc tại chỗ, từng bậc cầu thang có vết chân bùn khô đi theo từng bước tới nơi xác nằm xuống, và hai bàn chân của xác chết ngập bùn khô tới mắt cá chân, quần áo không còn như bị lửa thiêu rụi hết, đen thùi lùi, tóc tai cháy hết, chẳng ai dám đến gần, người dân tộc này lại không có tôn giáo, không chùa chiền gì cả. Tôi đứng nổi gai ốc trong buổi sáng khi đứng ngó vết bùn từng bước, hôm nay tôi cũng hết đi lấy củi luôn, cũng muốn biết người ta sẽ làm thế nào với đám ma này, tôi ngược về nhà ngồi chơi với ông già.
Tôi hỏi:
- Nếu câu chuyện xảy ra như vầy thì theo ý kiến ông rồi làm thế nào? Cháu thấy mà nổi gai ốc, cũng là lần đầu tiên mà cháu được thấy.
Ông già tủm tỉm cười và nói:.
- Đâu có gì đâu cháu ơi, chờ mặt trời lên ngang đầu người, ông mới tới và đem đi chôn cất thôi.
Niềm tin của người dân tộc, khi mặt trời ngang đầu là lúc yếu ớt nhất của linh hồn ma quái. Ông vừa nói với tôi đến đây thì người già trong làng bốn người đến mời gọi ông.
Tôi hỏi:
- Cháu có thể đi coi được không? Mấy chuyện lạ như vầy cháu chưa từng thấy, rồi cháu xin cúng bái với vài đồng.
Tôi lấy tiền 20 đồng chắp tay cầu khấn trong lòng rồi đưa cho ông già, rồi tôi bước xuống cầu thang cúi đầu chào mấy người đang đứng chờ. Ông già đang đi thay quần áo, một lát thấy ông xuống, tay cầm một con dao nhỏ cỡ một gang tay, chuôi con dao hình như là bằng ngà voi, xong mấy người già cùng nhau đi tới gian nhà đám ma đó, tôi lững thững theo sau mấy ông chừng hơn 5 thước xa, tôi đứng xa xa một chút ngó.
Mấy người già cả đã làm mâm cúng và đưa cho ông già cầm lên, ông để mâm hoa xuống phía trên đầu xác, rồi ông tụng niệm một lát mới cầm con dao chấm xuống thân thể xác chết từng nơi từng nơi, từ đầu đến chân. Mấy người ngồi vòng quanh cả ông xã cô, tất cả cúi đầu lễ rồi mới lấy cái chiếu quấn thân cô và cột chặt rồi mới đem xác cô đi chôn cất. Đến đây cũng qua buổi trưa, chuyện đi lấy củi cũng tạm ngừng luôn trong hôm nay, tôi về nơi cái xe đẩy đứng hút thuốc một lát rồi lững thững đẩy xe đi về với đầu óc linh tinh nổi gai ốc từng trạm cho đến nhà. Tôi kể cho bạn bè trong làng nghe ai cũng lắc đầu nổi da gà luôn, xác chết cứng qua ngày, đi thiêu táng cũng không xa mấy, quần áo tóc tai cháy rụi mà thân thể không cháy chút nào mà lại đi bộ về nhà một mình được. Câu chuyện xảy ra ban ngày mà còn rùng rợn như vậy nếu mà mình gặp vào ban đêm, thì cũng không biết là diễn tả thế nào nữa.
Chuyện trôi qua đã lâu mà làm cho tôi nhớ mãi chẳng quên cho đến hôm nay
Chuyện Ai Dẫn Cô Về
Bounthanh Sirimoungkhoune