Lào, Luang prabang năm 1979.

Ngõ xuống nhà tôi trước cửa chợ là bến xe, mà người nhà quê đem hoa trái rau cỏ đến chợ bán rồi chiều chiều chờ xe về quê ở đầu ngõ hẻm nhà tôi, nhiều chiều hoang tôi lên đầu ngõ ngồi nghỉ mát coi người ở bến xe, ngồi chờ nhau từng nhóm, người dân tộc thì thành nhóm của người dân tộc, người buôn bán xong trước thì ngồi chờ người chưa xong, người thì ngủ chờ, người thì kể chuyện cổ tích, phần nhiều là kể chuyện lạ lạ xảy ra trong làng. Hôm nay, tôi ngồi nghe một ông già ngồi chờ xe về làng kể một câu chuyện quá vui:

- Trong lúc đó tôi còn đi học, không biết sợ sệt ma quái là gì, nghịch ngợm đủ đường, nhiều lúc tôi hay lấy miếng vải trắng giả làm ma dọa người trong những đêm rằm hay trong làng khi có người chết hay đám ma. Một lần nó xảy ra mà làm cho tôi chừa đến già, đến bây giờ khi ngồi nhớ lại tôi cũng chưa bao giờ quên cái sợ hãi ngày đó và cũng không ngừng được tiếng cười, có khi tôi ngồi cười một mình, nhiều khi bạn hỏi: “Có gì mà ngồi cười một mình vậy?”

Theo văn hoá người Lào mà chết trong lúc mang thai là linh thiêng đáng sợ nhất, khi có chuyển xảy ra như vậy, phong tục, văn hóa của người Lào thì phải đi tìm thầy bùa thầy ngải thật là giỏi, xong mổ bụng đem thai ra ngoài, lấy lưới chài cá quấn xác người mẹ, đóng đinh lên đầu với tay chân rồi mới đem đi chôn cất chứ không có quyền thiêu táng được, nhiều ông thầy bùa cũng tẩu hỏa nhập ma, nhiều người cũng điên điên khùng khùng luôn trong khi đang mổ đó.

Hôm nay trong làng có một đám ma, mà tôi không biết là trong làng có người chết, tôi đi trồng trọt trên núi về theo đời sống miền quê thì chiều hôm về tối mới tới nhà, nghỉ ngơi một chút rồi mới đi xuống sông tắm rửa, chập choạng bóng tối thì tôi thấy một cô gái đang gánh nước lên làng xa tôi cỡ 50 thước rồi té, xong đứng dậy rồi lại té xuống, người làng múc nước để xài nên người tắm thì phải tắm nơi cuối làng, khi tôi thấy vậy tôi mới nói:

- Cô đang có bầu, ông xã cô đi làm ruộng chưa về, chị để gánh nước đó xuống, khi tôi tắm xong thì tôi gánh về cho.

Nói xong thì thấy chị gánh lên làng rồi, tôi mỉm cười:

- Chị gánh cả nước và gánh cả bầu, chị khỏe thật!

Tôi mải tắm và giặt áo quần, khi ngó lại nơi đó lại thấy cô gánh nước đến đó rồi té rồi đứng dậy nữa, tôi tắm giặt chưa xong tôi lên bờ chạy theo men bờ sông đến nơi chị và nói:

- Em gánh lên cho!

Tôi đưa hai tay nâng cái đòn gánh trên vai chị ra và tôi gánh lên khỏi nơi dốc cho chị, chị cúi đầu đi theo sau mà chẳng nói năng gì cả, như người mệt mỏi và tôi cũng không có để ý gì cả vì người chung làng, người ở đầu làng và người ở cuối làng. Khi tôi tắm xong cũng tối rồi, lại thêm một lần chị vừa gánh đến đó lại thấy chị té nữa, lần này tôi la lên:

- Ban ngày chị gánh không được sao? Chị có bầu 7 tháng như vậy mà còn gánh nước làm gì? Dể ông xã chị gánh chứ? Xài chút nào thì lấy cái sô xách lên cũng được mà?

Nói xong, tôi gánh giúp chị lên khỏi bờ sông đến nơi đất bằng, chị chẳng nói năng gì, chỉ cúi đầu, tóc phủ lên hai cái má thôi, tôi về nhà phơi quần áo rồi chờ ăn cơm chiều. Trong bữa cơm hôm nay, cả nhà ăn và nói chuyện đi đám ma, đi sớm về sớm. Hôm nay là rằm 15 cuối tháng (của người Lào: là tối 30 của người Việt mình) tối đen như mực, là một ngày mạnh nhất về ma quái, nghe chuyện đi đám ma nói đi nói lại trong bữa cơm.

Tôi mới hỏi:

- Trong làng ai chết mà đúng ngày rằm hôm nay vậy?

Mẹ tôi nói:

- Con cũng nên đi chia buồn với người trong làng trông nom lấy nhau.

- Dạ. - Tôi trả lời.

- Và ai chết vậy mẹ?

Em gái tôi nói:

- Thì chị Vi đó, nó có bầu 7 tháng, chiều nay có mưa một chút, đi gánh nước, đường trơn và té rồi máu ra nhiều quá, không ai biết nên chưa về tới nhà thì đã chết, người làng mới đi gọi chồng chị đang làm ruộng về, tất cả đã muộn, chị Vi đã chết, người ta chia nhau đi mời thầy bùa về mổ lấy con ra xong từ chiều, mai là đưa đi chôn cất gấp, đám ma có một đêm thôi.

Tôi cười lên khà khà khà:

- Em gái anh biết kể cổ tích sao đây? Chị Vi nào mà chết? Chị chết lúc nào, ngày nào? Đừng có dọa anh nghe em!

Rồi mẹ tôi mới nói:

- Là sự thật đó con!

Tôi quay sang ngó mặt ba tôi, thì thấy ba tôi gật đầu theo mẹ và em gái tôi kể.

Tôi mới nói:

- Không đâu, khi con tắm ở sông, con nhấc gánh nước từ bả vai chị Vi và gánh lên bờ sông giúp chị cả hai gánh nước, vì con thấy chị té lên té xuống khi gánh nước, con mới chạy tới la chị và giúp chị hai gánh mà, vừa khi nẫy chứ đâu, vừa tắm xong và đi lên nhà nè.

Tất cả ngó mặt tôi như đầy cái ngạc nhiên, chắc nghĩ là tôi đùa giỡn.

Em gái nói:

- Không phải chuyện đùa giỡn nghe anh!

Tôi nói tiếp:

- Nếu mà là sự thật mà chị Vi chết rồi từ chiều, vậy người có bầu mà anh gánh nước giúp, người đó là ai đây?

Em gái tôi cười và nói:

- Người mà chị Vi hỏi thăm đầu tiên là anh tôi, coi chừng tối nay chị đến hỏi thăm anh thêm đó, sao ngồi sững gì vậy anh? Và anh nói thật không? Là anh gánh nước giúp chị Vi đó? Nếu anh muốn biết chị chết hay sống, thì ba mẹ đi đám ma anh cũng đi thì rõ chuyện ngay mà? Em trông nhà và đan cái rổ bắt cua đồng cho xong, mai em mới đi, buổi sáng cũng được.

Đêm nay ba mẹ tôi đi trước, một lát tôi lững thững đi sau, vừa đi vừa nghĩ: “Đúng là chị Vi gánh nước mà?” trong đầu tôi linh tinh, khi gần đến nhà chị Vi thì ánh đèn măng sông sáng rực ngoài sân với gầm nhà, đầy với người trong làng đang ngồi chơi, còn người già thì ở trên nhà, làng tôi cũng gọi là lớn hơn 100 nóc nhà, tôi ngồi xuống bàn bên ngoài với bạn cùng làng trò chuyện, mà tôi chẳng nói gì được cả, một người bạn ngồi bên cạnh hỏi:

- Có chuyện gì hôm nay? Làm cho ông thần nổ im lặng như người ngồi thiền vậy?

Bạn nói tiếp:

- Mình xong ruộng nương ở bên kia sông và chèo ghe về chập choạng tối, mình đang gánh bí, bầu, chuối lên bờ sông thì mình thấy chị Vi đi xuống sống rồi nói mình: “Nếu rảnh tối đến chơi nhà chị, sợ ông xã chị buồn, mình trả lời: - dạ”, mà trong lòng nghĩ là ông xã chị mang bệnh hay là gây lộn gì nhau. Khi mình gánh đồ về tới nhà thì nghe là chị Vi chết từ trưa rồi, không biết là gai quả mít mọc lên đầy người tại chỗ, mình muốn đứng hình luôn khi nghe, vì mình vừa gặp chị khi nẫy mà.

Tôi nói được một vài câu thì toát mồ hôi lạnh từ đầu tối luôn:

- Mình cũng gặp chị Vi buổi chiều tối.

Mà tôi cũng chẳng nói được gì thêm nữa với hình dáng chị Vi gánh nước chiều nay. Nơi cái bàn tôi ngồi hơn 10 người toàn là con trai trẻ hết, không có em gái nào ngồi chung cả, tất cả rủ nhau lên nhà trên thăm chào chị Vi lần cuối, 10 cái mặt lên cầu thang nhà có đủ màu luôn: Xanh, đỏ, tím, đen, trắng,.. Khi lên đến trên nhà ai cũng rởn tóc gáy, xác chưa có hòm, một cái lưới chài cá quấn thân thể, tay chân với đầu có đinh đóng, còn đứa con mà mổ ra đó gói trong cái váy cũ để bên cạnh xác chị, hơn 10 người quỳ xuống chắp tay lễ chị rồi chúc chị đi chốn bình an. Ông xã của chị khi thấy người làng lên thăm chào như vậy, đi tới chắp tay lễ và mở miếng vải phủ trên mặt cho tất cả thấy mặt chị lần cuối cùng, hơn 10 người đứng hình, nếu không có đầy người già cả ở đó thì chúng tôi bay xuống cầu thang đi về luôn. Ông cua ông tôm ơi, ông bà ông vải ơi, tề thiên đại thánh ơi, hơn 10 cái miệng đâu ai hẹn nhau mà há rồi không ngậm xuống được cùng một lúc, tóc tai bật đứng lên như 10 quả chôm chôm, như người bị sét đánh cùng một lúc vậy. Một khuôn mặt người trắng bách, rồi hai con mắt chị Vi nó mở lớn ngược lên và một cái đinh đóng trên giữa trán. Trong lúc đó người già cả gì không biết bật đứng lên tại chỗ và thoát ra một tiếng: Ồ! Một người già cả trong đám ma mới chỉ tay và lớn tiếng: “Kìa, kìa, kìa! Nó lại mở mắt thêm nữa rồi!” Ông chồng chị lui tới và vuốt hai mắt chị xuống, từ chiều đến giờ xác chị Vi đã mở mắt trợn ngược lên vậy cũng 3 lần rồi. Chồng chị Vi vừa vuốt mắt vợ vừa miệng lẩm bẩm: “Em đến ngày đi thì cứ đi, đừng lo tiếc duyên đời gì nữa, đừng có làm cho hàng xóm láng giềng sợ hãi!” Anh vuốt mắt xuống rồi phủ miếng vải lên cho vợ. Chúng tôi hơn 10 người mặt mày khô cả máu, lần đầu mà thấy xác chết quấn lưới chài cá và đóng đinh lên chân tay, mắt còn mở ngược lên được, da gà, da ngỗng nổi lên từng trạm, càng về đêm, hơn cả 10 người, ngồi chút lại ngó đằng sau. Đám ma khác trong làng, tiếng cười tiếng vui chọc ghẹo nhau ầm ầm, còn hôm nay thì bàn nào bàn đó vừa ngồi vừa ngó vòng quanh chỗ tối, như báo cho là chị Vi đang đón chờ từng người, từng người khi về nhà. Sau khi chị Vi chết buổi trưa mà trong làng đã hơn 10 người đi làm ruộng là gặp chị trước khi về đến nhà và nghe tin chết, khi đến đám ma thì người này cũng kể và người kia cũng kể rồi tôi cũng kể, rồi hỏi nhau ầm ĩ: “Ai về thì gọi mình với, chờ nhau về cùng một lúc.”

Gần 12 giờ đêm, đời sống thôn quê cũng là khuya lắm rồi, nhiều người nói: Tôi đến thăm chị chào chị rồi khi về đừng có dọa tôi nghe!

Nói vui nhau được một lát thì bỗng cơn gió từ đâu tới mà bất thình lình mạnh như vậy, chúng tôi ở cái bàn ngoài sân ngó mặt nhau, 2-3 cái bàn đầy người ở gầm nhà, chạy tán loạn ra ngoài nơi chúng tôi, cùng một lúc là cái ánh đèn măng sông nhỏ xuống nhỏ xuống rồi tối dần tối dần.

Mấy cô chạy rồi hỏi các anh:

- Ngồi ngoài có nghe gì không? Chúng tôi cũng đứng lên hết.

Một người trả lời:

- Không có nghe gì hết, chỉ nghe tiếng gió thôi.

Vừa dứt lời thì tóc tai đứng sững, có tiếng bé nhi khóc nhè nhẹ theo chiều gió tới vọng vào tai từng người, rồi từ từ im lặng cả cơn gió, mấy chục đôi mắt lợn luộc ngó nhau mà chẳng nói năng gì và ánh đèn măng sông bắt đầu sáng lại. Mấy cô nấu ăn thì trở vào gầm nhà lại, bắt đầu nói: “Khi về thì về cùng nhau”, còn bàn tôi ngồi nói chuyện xong ăn bát cháo đêm rồi về cùng nhau, thêm một trạm gió nữa với ánh đèn mờ, lần này nghe cả tiếng mẹ và tiếng con luôn, hình bóng của một người đàn bà tay bồng con nhỏ với tiếng khóc húi, húi, húi đang đi thẳng về gian nhà đám ma, một lát rồi im lặng mờ theo bóng tối trong làng. Mải nghe và ngó về bóng hình người xa xa đó, mấy em gái thì ở gầm nhà nấu ăn cho đám ma thì chạy ra ngoài sân hết, lần thứ hai mà mấy cô chạy tán loạn, bàn tôi ngồi hơn 10 người con trai đang tuổi nghịch ngợm, và khi tôi quay lại còn có 3 người, không biết tụi nó bay hay là biến đường nào mà lẹ như vậy được, gai cây ngô đồng mọc đầy thân thể tôi đến cả trên đầu luôn. Khi ánh đèn hoàn lại thì thấy ai cũng như mình, tóc tai đứng sững, ai cũng quay trước quay sau, ngó về đằng đường ngõ trong làng nơi thấy bóng hình khi nãy, tôi nói với mấy cô em gái lo chuyện nấu cháo, nấu nước ở gầm nhà:

- Đèn sáng rồi, chúng mình đến giúp đám ma chị Vi, chắc chị cũng không quậy chúng mình sợ hãi đâu.

Lời nói chưa dứt lời thì ở cây me lớn sau nhà chị, một người bạn vừa hét lên vừa chỉ tay lên cây me. Tôi ngó theo, ông cụ ơi, ông bà ông vải ơi, ông trâu ông bò ơi, chị đang ngồi ẵm con đu ở cành cây me đó, làng tôi nó dài cả cây số mà chỉ một hơi thở thôi tới đầu ngõ nhà tôi luôn, không biết tôi mọc cánh hay mọc 7-8 chân nữa cũng không biết luôn, không biết tôi kiếm hồn vía ở đâu cho hoàn lại. Đứng ở đầu cầu thang nhà thở he he he, lạ một cái là tới nhà mới thấy mệt, 1-2-3 bước lên cầu thang, lại nữa rồi như có gì cuốn hút tôi cho ngó vào gầm nhà, đứng hình đứng cả tim luôn, ông gà ông vịt ơi, tóc tôi như không có sợi nào nó nằm xuống được luôn, cầm chỗ nào như là nó rụng ra vậy, da tôi nó mọc gai mà không dám vuốt luôn sợ nó đâm vào tay. Ở gầm cầu thang cỡ 5 thước thôi, trời thì tối mịt, một người đàn bà đứng ở đó từ lúc nào, mà cái đầu nó to gần bằng cái lu nhỏ, nó đứng ngó tôi sừng sững, bậc thang thứ 4 bước lên không nổi rồi, nhảy xuống đất đánh rầm, không một tiếng la hét gì cả, thẳng đâu chạy đó, cũng không biết đằng nào là đầu làng hay cuối làng, chạy đến nỗi khi tiếng rầm rồi tôi mới tỉnh giấc cái khủng hoảng đó, là tôi đã rớt xuống sông, tôi mới bò lên bờ sông, run lạnh hay run sợ ma nó đi cùng một lúc, ngó trước ngó sau vừa đi vừa run vừa ướt, khi ngó thấy nhà thì tôi nhắm mắt sợ thấy thêm một con ma ở gầm nhà nữa, một hơi 11 bậc cầu thang thẳng đánh rầm vào trong nhà luôn, em gái tôi nó hét lên:

- Anh làm gì lạ thế? Nửa đêm nửa hôm?

- Ở gầm nhà mình có ma, khi lên cầu thang anh không dám ngó!

Em gái tôi nó cười đứt ruột và nói:

- Khi nãy em gọi anh không kịp, đó là em đan xong rổ cua, rồi cỡ 11.30 đêm em xuống tắm gội đầu, cái khăn mặt quấn trên đầu em, mà em cũng không rõ là tại sao anh phải chạy từ nhà đám ma như bay, đầu anh như quả chôm chôm? Làm sao mà tóc anh nó đứng như vậy? Làm em giật cả mình, em cũng đứng hình luôn.

Tôi hết nói được gì cả, chỉ biết là thay quần áo gấp rồi đắp chăn chùm đầu thôi, gai mít gai sầu riêng vẫn nổi lên từng trạm, từng trạm cho đến sáng. Tôi là một anh hùng trong nhà, mà hôm nay bị ma nó bán mặt mũi tôi hết luôn cả anh hùng.

Hai cái tai tôi ngồi nghe ông già ở bến xe kể chuyện từ hồi ông còn trẻ, vẫn đứng sừng sững muốn nghe chuyện khác, nhưng chuyến xe đã đến nên chuyện cũng hết luôn, xin chào các bạn.

viết xong 12.00 đêm 20.06.2016