Edit: Thố Lạt

1, Trở về, không phải một bờ vai gió trăng

Năm Giáp Thân, cuối xuân.

Sau khi ở Pháp mười năm, lần đầu tiên, Đường Vân Thâm trở lại Thượng Hải. Người nhà cử xe kéo tay tới đón. Xe đi trên đường, qua chốn đường phố xa lạ mà quen thuộc. Anh vẫn nhìn chằm chằm ra ngoài cửa sổ xe không nhúc nhích, mãi đến khi tên đường trắng đen mới tinh kia khiến anh quay đầu.

Quản gia Đường Âm thấy vậy, giải thích: “Thiếu gia vẫn chưa biết sao. Tháng bảy, tháng tám năm ngoái, Chính Phủ Quốc Dân tiếp nhận khu tô giới Pháp và khu tô giới cộng đồng [2]. Bây giờ, những con đường tên tiếng anh đó, đều được đổi thành địa danh của chúng ta.”

“Đường Pétain thì sao?” Đường Vân Thâm hỏi kỹ.

“Bây giờ gọi là đường Hành Sơn rồi.” Đường Âm cười nói.

“Đường Hành Sơn...” Đường Vân Thâm lặp lại tên đường này rất không có ý thức, dường như muốn bắt nó và nơi có lá ngô đồng sum xuê trong ký ức cùng nhập làm một.

“Bà chủ đã sai người đến dường Joffre, à... không, bây giờ gọi là đường Thái Sơn, đi tới DSS ở chỗ đó, mua bột hạt dẻ cậu thích ăn nhất. Vậu về liền có thể được ăn rồi!” Đường Âm lải nhải xong, khó nén được sự vui mừng, “Bà chủ nói từ khi còn bé, cậu thích nhất là ngày sinh nhật, hơn nữa mười ngày nữa là Đoan Ngọ, nhất định phải mời hết những cô gái đẹp chưa kết hôn ở Thượng Hải đến!”

Đường Vân Thâm hết sức yên lặng lắng nghe, anh còn nhớ sau khi qua sinh nhật mười bảy tuổi, mình liền đeo cặp vượt biển vượt đại dương đi du học. Mười năm, cảnh tượng lần sinh nhật đó vẫn rõ mồn một trước mắt. Lúc đó, anh vẫn còn là một thiếu niên, tiêu tiền như nước, khí phách tung bay, hoàn toàn không biết quốc gia đang rơi vào khủng hoảng, lãnh thổ đất nước sắp không còn. Mười năm ở nước ngoài, lòng xúc động vì nước nhà đã vô thức khắc cốt ghi tâm. Sau năm Đinh Sửu, Thượng Hải lâm vào cảnh đơn độc. Tuy anh đang ở Paris, cũng chưa từng tổ chức một lần sinh nhật nào cho mình.

Xe đi vào đường Hành Sơn, hai cây ngô đồng Pháp hai bên vẫn giữ nguyên bộ dáng năm ấy.

“Nơi đây, không phải trường học sao?” Đường Vân hết sức nghi hoặc nhớ lại tòa gạch đỏ tường cao vừa mới nhìn lướt qua, tòa nhà được canh gác nghiêm ngặt, khẽ nhíu mày. Anh vẫn còn nhớ John nhỏ con của thương nhân John người Mỹ, đã đọc sách ngay tại chỗ này. Trong nhiều buổi tiệc sinh nhật của anh, John nhỏ đều có tới.

Vẻ mặt Đường Âm có vẻ không tốt, ông đè thấp giọng nói: “Sau khi người Nhật Bản đến đây, nơi này liền biến thành doanh trại cao khoa, bộ phận đặc biệt của Bộ tư lệnh quân cảnh. Bây giờ tên là 'Bối công quán', còn đáng sợ hơn cả số 76. Mọi người không có chuyện gì đều đi tránh chỗ này.”

Đường Vân Thâm không hỏi thêm nữa, chỉ ngơ ngác nói: “Mọi người trong nhà có khỏe không?”

Đường Âm nhìn anh, chần chừ một lát mới nói: “Ông chủ bà chủ đều khỏe, nhưng ngày ngày năm năm đều ngóng trông cậu trở về.”

Đến nhà, bà Đường Cố Bội Anh ra đón đầu tiên, lôi kéo Vân Thâm, hỏi han ân cần, hận không thể một lần nói hết những điều mười năm nay chưa nói được. Lại vừa tự gọt hoa quả, vựa đút bột hạt dẻ, luôn coi anh như đứa trẻ bảy tuổi.

“Trưởng thành rồi.” Một giọng nói hơi khàn khàn vang lên.

Lúc này Đường Vân Thâm mới ngẩng đầu, nhìn thấy cha Đường Vĩnh Niên.

Đường Vĩnh Niên đã nửa đầu tóc bạc. Ngẫm lại, cùng lắm ông cũng chỉ mới ngoài năm mươi. Đường Vân Thâm rất ít nói chuyện cùng cha, từ nhỏ, anh muốn gì còn chưa kịp mở miệng, Cố Bội Anh đã đưa đến trước mặt anh trước. Mà lần nào Đường Vĩnh Niên cũng chỉ không mặn không nhạt nói hai câu, đã đi rồi.

Nói ra thì, cha là cha ruột, nhưng mẹ không phải mẹ ruột.

Mẹ ruột của Đường Vân Thâm là bà tám của Đường Vĩnh Niên, sinh anh xong liền chết. Cố Bội Anh vốn là đào hát, sau khi gả cho Đường Vĩnh Niên thì trở thành bà chín được sủng ái nhất. Bởi vì bà không thể sinh con, nên Đường Vĩnh Niên giao Đường Vân Thâm cho bà chăm sóc. Sau này, Cố Bội Anh cưng chiều Đường Vân Thâm có tiếng, khiến mọi người ấn tượng nhất là khi Đường Vân Thâm rời nhà năm mười bảy tuổi, Cố Bội Anh khóc ngất tại bến tàu. Mọi người đều nói mẹ ruột cùng lắm cũng chỉ được như thế.

“Ài, một chuyến đi những mười năm, giờ đã 27 rồi, vậy mà vợ con đều không có.” Cố Bội Anh bắt đầu nói chuyện chung thân đại sự của con trai với Đường Vĩnh Niên, “Đã nói đừng để nó đi rồi, ông lại nói cái gì nam nhi chí ở bốn phương. Bây giờ xem kìa, bốn phương đã thấy hết rồi, trở về vẫn chỉ có một mình.”

Đường Vĩnh Niên cũng không tranh cãi, chỉ cười cười, nói: “Có bà ở đây, tôi không lo.”

“Tôi đã sớm tính xong rồi, Đoan Ngọ năm nay, chúng ta phải chuẩn bị thật tốt PARTY sinh thật cho Vân Thâm. Tôi muốn mời tất cả thiếu nữ khuê tú của Bến Thượng Hải...”

Đường Vân Thâm ở nước ngoài, người quen gặp hàng ngày cũng không nhiều, đột nhiên có giọng nói thao thao bất tuyệt như vậy, rất ấm áp, nhưng vẫn có chút không quen. Anh nhìn khắp xung quanh, muốn chuyển đề tài, chợt thấy một bóng dáng nhỏ xinh ngoài cửa sổ.

“Cô ấy là ai?” Đường Vân Thâm hỏi.

Cố Bội Anh đang nói dở nhìn theo ánh mắt anh, vẻ mặt phấn khởi khi nãy lập tức trở nên âm u, liền thở dài nói: “Ài, con bé tên Trương Khởi Nguyệt. Năm đó khi ở gánh hát Đan Quế, mẹ con bé là người thích xem kịch của mẹ. Quan hệ của bọn mẹ rất tốt, như chị em ruột. Mẹ con bé tính tình thẳn thắn, nhiều lần ra mặt cho mẹ, vậy nên đắc tội với nhiều người. Sau này, gả đi Nghiễm Châu, nói là gia đình quan Tây giàu có. Sau này bọn mẹ cắt đứt liên lạc. Hai năm trước, một bà tử đưa con bé đến tìm mẹ, nói cha con bé nghiện thuốc phiện, nhà chỉ còn bốn bức tường, muốn bán con, trước khi chết mẹ con bé nhờ bà vú đưa con bé đến Thượng Hải tìm mẹ... Lúc ấy con không có ở đây, mẹ liền nuôi con bé như con gái, thật sự đáng thương.”

“Cô ấy mấy tuổi rồi?”

“Năm nay chín tuổi, gần đây đã lớn lên không ít.”

Đáy lòng Đường Vân Thâm dâng lên hứng thú không nói nên lời, anh cúi đầu nhìn bánh hạt dẻ trên bàn, thuận tay cầm lên, đứng dậy đi ra ngoài cửa.

“Con đi làm quen với em gái này.” Anh quay đầu cười với Cố Bội Anh.

Trong mắt Cố Bội Anh, anh vẫn là thiếu niên nghịch ngợm như trước. Bà sủng nịnh gật gật đầu.

Dường như cảm thấy phía sau có người lại gần, Trương Khởi Nguyệt xoay người nhìn.

“Anh là -- anh Vân Thâm?” Giọng nói của cô bé rất trong trẻo, rất thanh thoát, giống chim oanh hót buổi sớm.

“Em biết anh?” Đường Vân Thâm có chút nghi ngờ.

Ngày nào dì Bội cũng xem ảnh của anh rất lâu, thỉnh thoảng, em cùng xem với dì, nghe dì kể chuyện của anh. Bọn họ nói hôm nay anh sẽ về, em nghĩ dì Bội nhất định rất vui. Dì Bội vui là em vui, cho nên em muốn tặng anh quà.” Nói xong, cô bé cười hề hề vươn tay, trên tay cầm một nhành hoa hàm tiếu[3] nở rộ, “Hoa này có mùi trái cây, ngửi rất thơm. Từ nhỏ em đã thích nó. Tặng anh đó!”

Đường Vân Thâm cố gắng tìm chút ưu thương và tức giận trên mặt Trương Khởi Nguyệt, nhưng cô bé trước mặt tựa như thiên sứ, luôn tươi cười rạng rỡ. Anh như bị thu hút, không kiểm soát được cũng bắt đầu vui vẻ. Anh đan chân ngồi xổm xuống, đưa tay nhận lấy cành hoa, đưa lại gần ngửi: “Thơm quá, cảm ơn!”

Trương Khởi Nguyệt nhìn anh, chỉ khanh khách cười.

“Anh cũng có quà tặng em.” Đường Vân Thâm mỉm cười đút tay vào túi áo trước, hai tay nâng bánh hạt dẻ lên, đưa đến trước mặt Trương Khỏi Nguyệt, cười cười nói, “Cái này cũng thơm lắm!”

Trương Khởi Nguyệt thấy bánh hạt dẻ, mắt sáng lên. Lập tức lắc đầu, nói: “Không, em không cần. Dì Bội nói, đây là món anh thích ăn nhất. Quân tử không giành đồ ăn người khác thích.”

Đường Vân Thâm nghe xong cười ha ha, không nhịn được vươn một bàn tay ra sờ đầu cô bé, nói: “Cái đầu nhỏ em đây lại còn có học vấn. Được được được, em là nữ quân tử, nhưng hôm nay dì Bội của em đã nóng lòng mua hết bánh hạt dẻ ở DDS về đây, nếu em không ăn giúp anh, sẽ rất lãng phí. Ai ơi bưng bát cơm đầy, dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần. Đúng không?”

“Ừm, vậy được.” Trương Khởi Nguyệt vui vẻ nhận lấy bánh hạt dẻ, lập tức cắn một miếng nhỏ, tỉ mỉ nhấm nháp.

“Sau này, anh sẽ gọi em là Khởi Nguyệt?” Đường Vân Thâm nhìn cô bé từ từ ăn, tuy gia thế cô bé suy tàn, nhưng vẫn giữ được bộ dáng tiểu thư nhà quan Tây.

Cô bé không trả lời ngay, mãi đến khi nuốt hết bánh hạt dẻ trong miệng xong, mới mở miệng: “Được. Dì Bội cũng gọi em như vậy.”

Khi ăn cơm tối. Dường Vân Thâm không thấy Trương Khởi Nguyệt, liền hỏi Cố Bội Anh. Cố Bội Anh nói, đứa nhỏ này rất kiên quyết, muốn ăn tại bàn nhỏ trong bếp cùng các bà tử , không lay chuyển được cô bé.

“Con đi tìm con bé.” Đường Vân Thâm buông đũa xuống, đứng dậy bước nhanh xuống phòng bếp.

Cố Bội Anh nghi hoặc nhìn bóng lưng của anh, nói với Đường Vĩnh Niên: “Hai đứa trẻ này lại rất hợp ý.”

Đường Vĩnh Niên bưng ly rượu lên, đưa đến bên môi nhấp một ngụm, không nhanh không chậm nói: “Có thể là ở lại nước ngoài lâu, cảm thấy người người đều phải ngang hàng.”

Cố Bội Anh lắc đầu: “Không đúng, nếu nó tỏ ra ngang hàng, vậy thì không thể tìm một người trong bàn nhỏ của kẻ dưới.”

Đường Vĩnh Niên cảm thấy đề tài này cũng không có gì đáng tranh luận, vì thế nên lại gắp một miếng đồ ăn, dứt khoát cúi đầu ăn cơm.

Chỉ một lúc sau, Đường Vân Thâm đã nắm tay Trương Khởi Nguyệt dắt đến. Cố Bội Anh có chút kinh ngạc, “ Khởi Nguyệt, xem ra vẫn là anh Vân Thâm của con lợi hại. Dì gọi con cùng ăn, con luôn không chịu. Vân Thâm vừa gọi, con đã tới rồi.”

Trương Khởi Nguyệt hơi đỏ mặt, kéo cánh tay bị Đường Vân Thâm cầm, vẫn muốn rời khỏi.

“Không được đi.” Đường Vân Thâm nói khẽ. Sau đó lại lớn tiếng cười nói với Cố Bội Anh: “Mẹ, mẹ nói vậy là muốn đuổi Khởi Nguyệt về sao? Con vừa đến phòng bếp nói với Khởi Nguyệt, nếu em ấy không đi theo con, con sẽ ăn ở phòng bếp cùng em ấy.”

“Thằng nhỏ này, nói gì vậy? Mẹ cầu Khởi Nguyệt ở lại còn không được. Khởi Nguyệt mau đến đây, mọi người cùng ngồi xuống.” Cố Bội Anh kéo ghế dựa bên cạnh mình ra, rồi gọi: “Thím Trương, lấy thêm một bộ bát đũa! Sau này ăn cơm, đồ ăn phải chuẩn bị cho bốn người.”

Khởi Nguyệt ngồi xuống cạnh Cố Bội Anh, căng thẳng quơ lấy đũa, gắp đồ ăn trước mặt bỏ vào trong bát.

Cố Bội Anh trừng mắt nhìn Đường Vân Thâm, quở mắng: “Thằng nhóc này, ngồi xuống ăn cơm đi.”

Giờ khắc này, Đường Vân Thâm đột nhiên có chút xúc động. Cố Bội Anh trách cứ, khiến anh cảm thấy như được trở lại thời thơ ấu. Khi bản thân lớn như Khởi Nguyệt bây giờ.

Đoan Ngọ đến rất nhanh, PARTY sinh nhật của Đường Vân Thâm cũng bắt đầu. Hơi nóng trong cơn gió buổi sớm cũng đã được gỡ xuống, tỏa ra mùi hương mới, dinh thự lớn như vậy hôm nay khách khứa cũng đã đứng chật cả sảnh đường, rất náo nhiệt. Đường Vinh Niên đang giao tiếp với những người bạn trên quan trường của ông, mà Cố Bội Anh lại chỉ quan tâm đến chuyện tiểu thư nhà ai vẫn vân anh chưa gả. Đường Vân Thâm mặc tây trang thẳng thớm sáng chói, khách quý đến dự tiệc đều thầm khen: Sống chết phải như thế!

Nhưng mà, tất cả chỉ là vẻ bề ngoài, Đường Vân Thâm đã cạn kiệt sức lực. Anh không thể nói rõ không đúng chỗ nào, có thể là mình lớn tuổi thôi, anh nghĩ.

Một lúc sau, Cố Bội Anh lôi kéo Đường Vân Thâm vẫn đang ngẩn người, lặng lẽ nói: “Sao con không trò chuyện với Kim tiểu thư một lát? Người ta đã nhìn con rất lâu rồi.”

Đường Vân Thâm ra vẻ mơ màng nhìn Cố Bội Anh, “Kim tiểu thư nào? Vừa rồi anh thấy mười mấy cô gái lớn nhỏ, thật sự không nghĩ ra.

Cố Bội Anh kiên nhẫn giải thích: “Đã nói trước rồi, con lại không nghe. Chú ruột của Kim tiểu thư kia, là bộ trưởng bộ công thương. Mẹ thấy ánh mắt cô ấy nhìn con đặc biệt nhiệt tình, hẳn là đã để ý con rồi. Con cũng đừng bỏ qua.”

Đường Vân Thâm không muốn làm mẹ mất mặt, dằn lòng đến trước mặt vị Kim tiểu thư kia, lễ phép hỏi thăm một tiếng: “Cô Kim, xin chào.”

Kim tiểu thư có gương mặt trái xoan, lông mi dài tinh tế, mắt to, cằm nhọn. Mái tóc dài uốn lượn, môi tô hơi hồng. Trong giới phụ nữ cũng được coi là mỹ nữ. Cô thu hồi ánh mắt vừa rồi, lễ phép bắt tay với Đường Vân Thâm, mỉm cười nói: “Anh Đường, chào anh.” Rất hân hạnh được biết anh.”

Đường Vân Thâm cứ thế trò chuyện câu được câu mất với vị Kim tiểu thư này. Bỗng có bóng dáng màu hồng nhạt hấp dẫn sự chú ý của anh. Anh vừa nhìn đã nhận ra đó là Trương Khởi Nguyệt. Cô bé mặc bộ đầm màu hồng nhạt, một đôi giày da hồng chạy lon ton. Cô bé quay đầu cười với anh, lộ ra răng khểnh đáng yêu.

“Nghe nói trình độ dương cầm của anh Đường rất cao.” Giọng Kim tiểu thư mềm mại uyển chuyển, “Tôi cũng thích đàn dương cầm, nhưng trình độ không tốt. Không biết hôm khác có thể có cơ hội thỉnh giáo một vài khúc nhạc không?”

Trò chuyện đến đây, Đường Vân Thâm quay đầu nhìn đứa trẻ đang cười với anh, đột nhiên nói: “Cần gì ngày khác, chi bằng chọn hôm nay.” Nói xong, anh tao nhã đi về một góc của đại sảnh, ngồi xuống trước chiếc Mendelssohn tam giác màu trắng. Mười ngón tay chạm vào phím đàn, tựa như có sức sống, bắt đầu múa lên xuống.

Tiếng nhạc vang lên, cả phòng đều yên tĩnh.

Dường như Đường Vân Thâm nghe thấy đôi giày da nhỏ màu hồng kia đang đến gần anh, dừng lại cách đó không xa. Trên mặt anh lộ ra nụ cười, giống như sảnh đường đầy khách khứa chỉ có mình cô bé. Mà trong không khí, anh mơ hồ ngửi thấy mùi tam thánh hương, đó là quà Đoan Ngọ anh tặng cô bé. Mùi hương này, giữa căn phòng đầy mùi nước hoa, khiến anh an tâm khó hiểu.

===

Chú thích:

[1] Mây giăng mù mịt biết là đi đâu: Tên tác phẩm lấy từ câu cuối bài thơ “Tìm ẩn sĩ không gặp” của tác giả Giả Đảo thời Trung Đường, tiêu đề bản edit được tham khảo từ bản dịch thơ của Tản Đà.

[2] khu tô giới: một phần đất nằm trong một quốc gia có chủ quyền nhưng bị một nước khác quản lí.

[3] Hoa hàm tiếu (tên khoa học: Michelia figo) : một loài cây họ ngọc lan (Magnoliaceae), thân gỗ bụi thường được trồng ở đền chùa với ý nghĩa tốt lành; lá mọc đối, nụ hoa có vỏ bao ngoài với lớp lông tơ mịn; hoa đơn, màu trắng ngà, vàng nhạt, nâu đỏ, gồm 6 cánh lớn, nhụy bao quanh đài quả màu xanh; hương thơm nồng về đêm.

Người Việt còn gọi hàm tiếu là lan tiêu, có lẽ do thấy hoa thuộc loài ngọc lan nhưng thơm mùi chuối chín nên ghép lại mà ra “ngọc lan chuối” (Banana Magnolia). Ngoài tên gọi hàm tiếu hoa (含笑花), khổ tử hàm tiếu (苦梓含笑), bạch hoa hàm tiếu (白花含笑), người Trung Quốc cũng gọi là hương tiêu hoa (香蕉花) dù trùng tên với hoa chuối (Musaceae banana). Còn người Nhật thì gọi là đường chủng chiêu linh (唐種招霊).

Hàm tiếu chính là nụ cười ẩn sâu tinh tế, không thấy ra vẻ cười (bật thành tiếng) như thông thường, nhưng không phải là cười mỉa mai, cạnh khoé ở trong lòng, mà nét mặt, nét môi rạng ngời hiền hòa, thanh thản. Đời vẫn thường vui ríu rít, nhưng đôi khi do thành kiến, đố kỵ, nhìn đâu cũng thấy xấu xa, nên chẳng thể cười ra được, vì vậy nếu không biết tuỳ hỷ thì đâu dễ cười, nhất là cười nụ, cười thầm cho có duyên, có chất.