Bước lại gần thành phố này, có lẽ chỉ cần một khoảnh khắc; phân tích một đoạn nhạc, cần thời gian bao lâu? Trong tim mỗi người đều có một bến Thượng Hải thuộc về riêng mình, trong thành phố khí thế hào hùng, phong tình lãng mạn này, chúng ta đều đang kiếm tìm một tình tiết liên quan đến văn hóa âm nhạc. Bởi vì, trong giang hồ sâu không thể dò này, chúng ta đều là những con thuyền xa bến, cần một khúc ca vượt sông, cần một chốn về cho tâm linh…

Ngọc sáng phương Đông

Đây chính là bến Thượng Hải. Một thành phố gió cuộn mây trào, một thành phố trăm sông đổ về một biển, một thành phố hoa lệ tuyệt sắc. Thành phố này, đến không khí cũng tràn đầy sự mê hoặc, từ trong cốt tủy đều toát lên sự cao ngạo, nó thời thượng đi trước trào lưu, khí thế hào hùng mà phong tình lãng mạn. Nó chính là “Thập Lý Dương Trường[1]” của ngày xưa, và là viên ngọc của phương Đông ngày nay. Thành phố này có tấm lòng rộng như biển cả, nó dung nạp muôn vàn câu chuyện, sau cơn sóng to gió lớn, lại bị lung lay trước những tình cảm yếu mềm dịu dàng. Rất nhiều người đến với thành phố này và đã sáng tạo nên những cuộc đời phi thường của họ. Bởi thế, bản thân Thượng Hải chính là một huyền thoại. Nhân dịp triển lãm thế giới tổ chức ở Thượng Hải, chúng tôi đến Thượng Hải, bước vào cuộc sống tươi đẹp của người dân Thượng Hải, thưởng thức một quãng thời gian gió mây trên biển nơi đây.

[1] “Thập Lý Dương Trường”: Là tô giới Thượng Hải xưa hoặc là cảnh tượng phồn hoa ở tô giới, đây là biệt hiệu ô nhục khi giai cấp thống trị cuối thời Mãn Thanh đền đất đền tiền cho các nước phương Tây.

Bến Thượng Hải vào buổi tinh mơ như mới vừa thức giấc. Những tòa nhà cao tầng ẩn trong sương sớm đã làm mờ hết những đèn hoa rực rỡ trong đêm, khoác lên mình màu sắc mông lung kỳ ảo. Bên bờ sông Hoàng Phố, tiếng còi tàu hú vang như phá vỡ mặt nước phẳng lặng, biến cảnh tượng mặt trời ló dạng trên sông thành một phong cảnh lay động lòng người, tất cả ký ức được mở tung trong khoảnh khắc này. Những tấm ảnh đen trắng đó, còn có tháng ngày quá khứ, tất cả đều chưa bị thành thị phồn hoa này lãng quên.

Tiếng chuông Đông Phương Hồng trên tòa nhà Hải Quan vang lên phía xa, cuộc sống mới mẻ mỗi ngày của Thượng Hải đều bắt đầu từ tiếng chuông ngân vang. Tháp truyền hình Đông Phương Minh Châu sừng sững bên bờ sông, đã bắt đầu viết tiếp câu chuyện ngày hôm qua của Thượng Hải. Dòng người như thủy triều dâng, tỏa đi đến những tòa nhà cao tầng khác nhau, họ đã quá quen thuộc với phương thức sinh hoạt gấp gáp, vội vã này. Trong lúc vội vã, họ vung vãi nhiệt tình đến mọi ngóc ngách của thành phố, và để lan truyền cảm xúc đến những người hối hả tới đây từ những địa danh khác nhau.

Hai bên bờ sông Hoàng Phố, tiếng sóng vẫn rì rào như xưa, hàng ngày đều có vô số thuyền bè đến đi trên sông. Mặt nước thênh thang, mở rộng tấm lòng, lặng lẽ lắng nghe mọi người kể lại câu chuyện đời mình. Ở nơi này, họ đang trục vớt những câu chuyện, thu nhặt tâm tình và giải phóng những mơ ước. Những chìm nổi thăng trầm trong ngọn sóng, có biết bao người bên bờ sông Mẹ, vứt bỏ hết buồn vui ly hợp. Nhưng thời gian không lưu lại chút thương tích nào cho con người, cũng không mang đến cho con người bất cứ lý do nào để thất vọng và lười biếng, lười nhác và quẩn quanh.

Thượng Hải có một ưu thế bẩm sinh. Quần thể kiến trúc Vạn Quốc ở bến Thượng Hải mang phong cách khác biệt độc đáo, đã khiến đô thị quốc tế này luôn đi phía trước, dẫn đầu thời đại. Thành thị rực rỡ này tựa như chỉ trong chớp mắt là có thể tao nhã đổi sang một chiếc áo mới. Một khi đã bước vào đô thị muôn hình vạn trạng này, không ai muốn quay đầu trở lại. Lịch sử của Thượng Hải đã hòa tan vào dòng nước của sông Tô Châu, êm đềm chảy xuôi. Cũng đã từng sóng biếc xôn xao, hết lần này đến lần khác thanh tẩy linh hồn con người, mài sáng ký ức cổ xưa, khiến chúng ta càng thấu hiểu một cách tỉnh táo rằng, Thượng Hải - thành phố chịu trách nhiệm lãnh đạo dẫn dắt nặng nề này, đã dùng bộ xương sống dẻo dai, cứng cỏi của nó để gánh đỡ sự trông mong kỳ vọng của biết bao người khác. Sự phồn hoa của thành phố này, đã trở thành phong cách ăn sâu vào gốc rễ, không thể thay đổi được. Văn hóa Hải phái[2] nồng hậu mà độc đáo, đã lây lan đến từng ngóc ngách nhỏ, từng kẽ hở của thành phố. Những sự vật mới mẻ có thể làm phong phú tư tưởng, cũng có thể khiến quá khứ tỏa ra một thứ mùi vị đượm hương hơn nữa. Mỗi ngày của Thượng Hải đều được trân trọng lưu giữ trong hồi ức; mỗi ngày của Thượng Hải, đều tiếp tục truyền kỳ của ngày hôm qua.

[2] Hải phái: Chỉ chung trường phái mang phong cách Thượng Hải.

Nghe một đoạn trong chiếc đĩa hát cũ, tựa hồ giai điệu nhạc Jazz cũ của Thượng Hải đã dẫn chúng ta trở về Thượng Hải năm nào. Đoạn nhạc Jazz mang đầy âm hưởng phương Đông đó đã khiến những ký ức đen trắng bị lãng quên được phủ lên một màu sắc tình cảm tuyệt đẹp. Dưới chiếc máy phát cũ kỹ, chiếc đĩa màu đen kẽo kẹt phát ra âm thanh đều đều như tiếng cửa mở ra đóng vào. Chìm đắm trong tiếng nhạc du dương uyển chuyển, trong sâu thẳm đáy lòng ấp ủ một tình yêu vô hạn đối với thành phố này. Những âm điệu vụn vặt vừa xa xôi vừa mênh mang, lặn sâu vào linh hồn, những âm điệu ấy luôn luôn vô tình làm ướt đẫm đôi mắt.

Kim đọc của máy quay đĩa xoay vòng, tựa như thời gian lưu chuyển, trong tình cảm sâu nặng lại mang theo sự phóng khoáng tự do. Mà cuộc sống sắc màu rực rỡ của Thượng Hải, vẫn tiếp diễn trong dòng chảy này. Thời gian tựa như một lưỡi dao sáng loáng và sắc nhọn, luôn cắt bỏ những chi tiết phức tạp, chỉ giữ lại những khoảnh khắc giản đơn. Miên man suy nghĩ hoài niệm, lại khó tránh khỏi bị thời gian thôi thúc, sợ rằng chỉ trong chớp mắt, sẽ không nắm giữ được bóng dáng thoáng qua của thành phố này.

Thượng Hải đẹp nhất khi vào đêm. Dưới những ánh đèn màu sặc sỡ, đường Nam Kinh hóa thân thành một cô gái ăn vận thời trang trẻ trung, yểu điệu để mời chào khách qua đường. Những ngọn đèn sáng rực bao quanh, chạm vào nhau lóe ra những đốm lửa đẹp tuyệt. Biết bao tối tăm đều trở nên thu hút mọi ánh nhìn chỉ trong khoảnh khắc. Những chiếc xe chở khách tham quan đi qua đi lại, dòng người chuyển động như tuôn trào, những cửa hàng san sát, những bảng hiệu hộp đèn dao động, đã phô bày hết cuộc sống tiểu tư sản ở Thượng Hải và sự lãng mạn thời thượng của đô thị lớn. Trên tòa nhà Công ty Bách hóa Vĩnh An, có người đang biểu diễn kèn saxophone. Những âm điệu tuôn trào như một ly rượu vang thơm nồng, khiến chúng ta phải thưởng thức một cách dịu dàng nhất. Cơn say ngắn ngủi trong chốc lát rồi trở lại hiện thực, Thượng Hải vào đêm vẫn như xưa, vẫn khuynh thành như thế.

Ở Thượng Hải, biển biếc nương dâu có lẽ chỉ là một quá trình ngắn ngủi. Thế nhưng cái mới mẻ chưa bao giờ có thể thay thế hoàn toàn cái cũ, một nền văn hóa sâu đậm sẽ không thể bị trào lưu mới vùi lấp. Thượng Hải là một ly cà phê cần người ta phải chuyên tâm xay mịn, điều chế, tỉ mỉ pha và thưởng thức, hương thơm nồng ấm lan tỏa và bao trùm toàn bộ thành phố này, thời gian đã đi thật xa, nhưng dư hương vẫn còn đọng lại, xua mãi chẳng tan. Khi người ta đang hưởng thụ sự phồn hoa và dẫn đầu của Thượng Hải mới, đồng thời cũng sẽ ôn lại sự xinh đẹp và phong tình của Thượng Hải cũ.

Ngõ nhỏ ở Thạch Khố Môn như một con đường ký ức xa xăm, ngắm nhìn phong cảnh phía xa, kéo theo những rung động, cảm xúc về khói lửa Thượng Hải xưa. Một bầu không khí nên thơ lãng mạn của Thượng Hải xưa bồng bềnh trôi nổi bên trong Thạch Khố Môn, không có những khoảng sân trang hoàng hoa lệ, không có những phong cảnh muôn hồng nghìn tía. Thế nhưng, đàn tế cổ trăm năm ẩn sâu trong ngõ nhỏ, đã chuốc cho cả con ngõ chếnh choáng say. Mấy cụm hoa vàng và rêu xanh đang tô điểm cho cuộc đời. Ngõ hẻm thực ra không sâu, không dài là bao, ánh nắng vụn vỡ lại như đang khắc vào lòng người, mở bung những tình cảm đã bị giấu kín bao lâu nay.

Một đóa hoa bìm bìm leo tường nhìn bao quát hết thảy cảnh xuân trong sân, ngắm đến tận cùng những hồi ức phù hoa. Cánh cửa sổ nửa đóng nửa khép, sào phơi áo trên lan can, cầu thang gỗ cũ mèm đều là những vai diễn chính của khung cảnh nơi đây. Những giọng Ngô mềm mại thỏ thẻ ấy đang hát vang trên chốn lầu gác nhỏ hẹp. Trong ngõ hẻm, một tiếng gọi khẽ Hoa Dành Dành, Hoa Bạch Lan, gợi nhớ quá khứ, mát mẻ nhàn nhạt.

Tường bao bên ngoài Bách Lạc Môn đã bị đổi thành những ô cửa sổ sát đất quây tròn. Trong cảnh đêm rực rỡ sắc màu, nó như chiếc áo sườn xám hoa mỹ, tư thế yểu điệu xinh đẹp đang đánh thức giấc mộng xưa Thượng Hải đã ngủ say suốt nửa thế kỷ. Những ca kỹ phiêu dạt hát bài “Dạ Lai Hương” đó đã mang đến một dấu tích thời gian cho Thượng Hải về đêm ngày nay. Thời thế chuyển dời, biết bao sự vật cùng chìm nổi thăng trầm vì Thượng Hải, và cũng tái sinh vì Thượng Hải. Ở Thượng Hải, sườn xám là một biểu tượng cổ điển trang nhã, vẻ đẹp đậm chất Á Đông mà gợi cảm luôn khiến người ta nảy sinh những tưởng tượng vô cùng vô tận. Cho dù nó có cổ điển đến đâu, thì nó vẫn luôn có năm tháng tươi trẻ nhất. Sự tinh tế của sườn xám đã làm tôn thêm vóc dáng mềm mại, thanh tú, khí chất tao nhã của những cô gái Thượng Hải, đã xinh đẹp lại càng thêm yểu điệu thanh tân. Họ vận lên người những chiếc sườn xám, miệng xinh chúm chím cười, thần thái trên khuôn mặt, giữa nét mày càng khiến người ta nhớ đến những người con gái xinh đẹp khuynh thành của Thượng Hải xưa. Sườn xám tựa như luôn chứa đựng một thứ tình cảm bẩm sinh đối với họ, và cũng mang một duyên phận không thể chia cắt với thành phố này.

Thượng Hải khi trút bỏ chiếc sườn xám, lại mang một vẻ đẹp kinh hãi thế tục. Sự rạng ngời hào hoa của nó, thiên nhiên không thể đẽo gọt nên, xưa nay đều cất giấu trong từng cái chau mày, từng nét cười. Chúng ta đổi những góc độ quan sát khác nhau, thì thành phố này vẫn phong cách và tươi đẹp y như vậy, kèm theo cả niềm hạnh phúc rạng rỡ như hoa phô bày khắp thành phố này.

Sông Hoàng Phố lúc này, vẫn lăn tăn gợn sóng như xưa. Những con sóng dập dềnh xô về phía trước, từ không đến có, từ chậm đến mau. Còn chúng ta, không cần lặn xuống tận đáy sông để vớt những khói bụi của quá khứ. Chúng ta chỉ cần ung dung cất giấu những ký ức về sông Hoàng Phố, những truyền kỳ về Thượng Hải vào trong tay nải hành lý.

Nhớ mãi thành phố này, nó tên là Bến Thượng Hải.