Lúc hoàng đế Thuận Trị[1] nhà Thanh xuất gia đã từng viết một bài “Xuất gia kệ”. Trong đó có hai câu được viết thế này:

“Chưa sinh ra thì ai là tôi?

Khi sinh ra thì tôi là ai?

Lớn lên thành người mới là tôi,

Nhắm mắt mông lung lại là ai?”

[1] Hoàng đế Thuận Trị (1638- 1661): Hoàng đế thứ ba của nhà Thanh. Ông kế vị Thái Tông hoàng đế Hoàng Thái Cực khi mới 6 tuổi, sau khi ông băng hà, con ông là hoàng đế Khang Hy lên kế vị.

“Tôi là ai” bất luận là trong triết học hay trong tâm lý học đều là một câu hỏi vô cùng quan trọng. Trong quá trình tư vấn tâm lý, có đôi khi nhà tư vấn tâm lý sẽ yêu cầu người đến tư vấn trong vòng hai phút dùng hết khả năng để viết về đề tài “tôi là ai”, như vậy có thể giúp người đó hiểu rõ bản thân mình hơn.

Nhưng nói về vấn đề “Tôi là ai” này, ngay trong bài kệ[2] xuất gia của hoàng đế Thuận Trị cũng đã nhắc đến. Khi còn bé tôi chưa từng lo lắng đến vấn đề “Tôi là ai”, ánh trăng theo bước tôi đi, mặt trời xoay quanh tôi, đây là điều hiển nhiên. Nhưng sau khi lớn lên tôi từ từ hiểu rõ mọi thứ. Hóa ra chúng ta đang sống trên một hành tinh xanh có tên là “Trái đất”. Trên hành tinh này có người da trắng, người da vàng, người da đen. Tôi là người “Trung Quốc” da vàng tóc đen. Nước chúng ta có khoảng một tỉ tư người, tôi chỉ là một trong số đó. Tôi không đẹp, đầu óc không được xem là thông minh cho lắm, nhét tôi vào một đống người thì chớp mắt đã không thấy tăm hơi. Đây là tôi. Thoạt nhìn, tôi dường như có thể định nghĩa sự tồn tại của chính bản thân mình. Nhưng trong lúc ngủ mơ màng, tôi lại mơ mơ hồ hồ, vì sao tôi cứ lại là tôi? Vì sao tôi là Lưu Hân Dương mà không phải là Phạm Băng Băng? Tôi rốt cuộc là ai?

[2] Kệ: lời hát, bài thơ trong kinh Phật gọi là kệ.

Tôi đã trao đổi với rất nhiều bạn bè về vấn đề này, phát hiện tất cả mọi người cũng mơ hồ như tôi, đồng thời càng lớn tuổi thì càng mơ hồ.

Tôi đem thắc mắc này nói với phó chủ nhiệm Y, anh ta cười ha hả hỏi tôi: “Em có thích ăn thịt không?”

Tôi nói: “Thích chứ, không thịt không vui!”

Anh ta lại hỏi tôi: “Em thích soái ca không?”

Tôi nói: “Đương nhiên là thích!”

Anh ta lại hỏi tiếp: “Vậy em có thích mặc quần áo mới không?”

Tôi nói: “Thích chứ, anh mua cho em đi.”

Phó chủ nhiệm Y trợn mắt liếc tôi một cái, nói tiếp:

“Thích ăn thịt, thích người khác giới, thích quần áo đẹp đều là người phàm trần biết chưa? Mà đã là người phàm trần thì sẽ sống hồ đồ. Em xem hoàng đế Thuận Trị, không muốn hồ đồ nên xuất gia làm sư, từ đó về sau không ăn thịt, không gần nữ sắc, không mặc quần áo mới. Kiểu cuộc sống như thế em có thích không?”

“Sống như thế với em mà nói chính là sống không bằng chết. Em vẫn tương đối cam tâm tình nguyện làm một người phàm trần hồ đồ à.”

Lúc tôi nói như vậy, phó chủ nhiệm Y lắc đầu, thở dài nói: “Ai da, tiểu Lưu à. Em nghiệp chướng quá nặng, nhìn không thông suốt à.” Sau đó anh ấy cười híp mắt kể một chuyện “Thoát tục” cho tôi nghe.

Năm 2001, phó chủ nhiệm Y lúc đó vẫn còn đang làm bác sĩ khoa thần kinh trong một bệnh viện nào đó, khi đó cố vấn tâm lý chưa được chia ra mà sắp xếp trong khoa điều trị bệnh thần kinh. Hẳn là có rất nhiều người biết chuyên ngành tư vấn tâm lý của đại học sư phạm Bắc Kinh rất nổi tiếng, nhưng viện tâm lý học đại học Bắc Kinh lại mới được thành lập từ năm 2001. Chế độ “Sát hạch nghề nhà tư vấn tâm lý quốc gia” của chúng ta hiện nay cũng là từ năm 2001 mới bắt đầu tiến hành. Có thể nói, trước năm 2001, trong nước mình vấn đề tâm lý và vấn đề thần kinh trên cơ bản là trạng thái đồng nhất.

Mùa hè năm ấy, bệnh viện chỗ phó chủ nhiệm Y làm việc có tiếp nhận một người bệnh họ Quách, 37 tuổi, nam giới. Vì người bệnh này không phải do phó chủ nhiệm Y phụ trách chữa trị. Cho nên lúc tới xem người mới đến, anh ấy liền hỏi vị bác sĩ phụ trách chẩn đoán cho anh Quách kia: “Lão Trương, anh này có vấn đề gì thế?”

Bác sĩ Trương bất đắc dĩ cười cười, nói: “Suy giảm nhận thức.”[3]

[3] Suy giảm nhận thức: hay là suy giảm trí nhớ, thường gọi là lẫn hay đãng trí, là hiện tượng kém dần của trí nhớ và nhận thức do suy thoái không ngừng của não bộ. Người mắc phải chứng lẫn lúc đầu thường quên những việc mới xảy ra, nhưng về sau khi bệnh trầm trọng sẽ không nhận ra người thân trong nhà, vụng về, hay đi lạc, mất khả năng sinh hoạt hằng ngày và trở thành ngơ ngác hay ngu ngốc, cần người khác chăm sóc kiểm soát mọi mặt.

“Suy giảm nhận thức” đó là một cách nói rất chung chung. Giống như người khác hỏi bạn đang ăn cái gì, mà bạn không trả lời là “thịt luộc cà pháo”, mà là nói với người đó bạn đang ăn “món Tứ Xuyên” vậy.

Vì vậy phó chủ nhiệm Y nói: “Cụ thể chút đi mà.”

Bác sĩ Trương cười nói: “Cụ thể? Anh đây đúng là không biết phải cụ thể như thế nào nè. Không thì cậu tâm sự với người anh em này đi? Tâm sự với anh ta, cậu sẽ hiểu rõ. Rất thần kỳ!”

Bác sĩ Trương cố làm ra vẻ huyền bí, khiến phó chủ nhiệm Y vô cùng hiếu kỳ với người “mới tới” này. Vì vậy nhân dịp nghỉ ngơi sau khi ăn trưa xong, anh liền đi tới phòng bệnh của anh Quách kia.

Phòng bệnh anh Quách kia nằm có đặt sáu chiếc giường, có năm người đang ở phòng đó. Lúc chủ nhiệm Y vào phòng thì phát hiện anh Quách kia đang vui vẻ hớn hở ngồi trên giường, tám chuyện cùng với bốn người bệnh còn lại trong phòng. Phó chủ nhiệm Y đứng cạnh cửa nghe một hồi, phát hiện mấy người này nhìn qua là đang nói chuyện với nhau, anh một câu tôi một câu, trò chuyện rất vui vẻ. Nhưng trên thực tế, không có một câu nào là trả lời nghiêm túc, đều là đang tự lẩm bẩm. Đương nhiên, nếu họ có thể đối đáp qua lại đàng hoàng, thì có lẽ họ không cần phải ở chỗ này.

" X* D, P. Z( g@Copyright of Kitesvn.COM (Do not Copy, pls!!)

Một cụ bà ở giường số một cau mày nói:

@Copyright of Kitesvn.COM (Do not Copy, pls!!)) D1 n* r- I. e, G

@Copyright of Kitesvn.COM (Do not Copy, pls!!) N! g- ]7 g/ ^& ?+ B( b! z% B0 U7 A"

“Hôm qua, sau khi ngủ dậy tôi cảm thấy thắt lưng có hơi đau, khẳng định là trong lúc tôi ngủ, bác sĩ đã cắt thận của tôi rồi.”

Cô gái trẻ ở giường số ba cười ngọt ngào:

“Vừa nghe xong ca khúc ‘Anh không muốn gì cả ngoại trừ em’, nghe gió hong khô mưa phùn, sau cơn mưa trời lại sáng, sấm sét giữa trời quang! A, búp bê cầu nắng của tôi đã đi đâu, móc trước cửa sổ tìm không thấy nữa.”

Ông cụ ở giường số 5 rất cảm thán mà nói tiếp:

“Không tìm thấy thì không cần phải bận tâm, nó chỉ là khách qua đường trong cuộc sống này. Đời người là bể khổ, đến cũng vội vã mà đi cũng vội vã…”

Anh Quách ngồi xếp bằng trên giường, vừa nghe mọi người cùng phòng nói chuyện vừa cười, không tiếp lời. Phó chủ nhiệm Y thấy thế bèn tiến lên hỏi anh ta:

“Sao anh không nói chuyện với họ?”

Anh Quách kia chỉ cười trừ lắc đầu, nói:

“Câu trước với câu sau không liên quan đến nhau, có thể trò chuyện gì với họ chứ? Vậy nên chỉ nghe một chút, cười một chút, tốn chút thời gian, dù sao họ cũng không phải thật sự tồn tại.”

Câu trả lời này của anh Quách kia, khúc đầu bình thường đến không ngờ. Tư duy của anh ta logic tựa như không có sự khác thường nào rõ rệt. Nhưng khúc sau lại khiến cho phó chủ nhiệm Y cảm thấy hứng thú.

Phó chủ nhiệm Y lại hỏi anh ta: “Không phải họ đều ngồi ở đây sao? Sao không phải là thật sự tồn tại được chứ?”

Anh Quách kia kéo phó chủ nhiệm Y lại gần hơn, nghiêng người ghé vào lỗ tai phó chủ nhiệm nói nhỏ:

“Tôi biết ngay là cậu sẽ hỏi tôi vấn đề này. Cậu biết không? Đôi mắt của con người có thể gạt người, những gì cậu thấy chưa hẳn đã thật sự tồn tại. Giống như mấy người đang ngồi nói chuyện ở đây, thật ra họ đều là giả, đều là ‘bối cảnh’ trống không.”

Phó chủ nhiệm Y vui cười, hỏi anh Quách: “Họ sinh động thế, giống như tôi với anh, sao là giả được?”

Anh Quách nhìn chằm chằm phó chủ nhiệm Y. Một lúc sau, anh ta đột nhiên hỏi phó chủ nhiệm Y: “Cậu là ai?”

Phó chủ nhiệm Y nói: “Tôi là bác sĩ ở đây.” Anh nói, tay chỉ chỉ thẻ tên gắn trên túi áo bên ngực trái của mình. Nhưng anh Quách kia lại lắc đầu.

“Cái này cũng chỉ là một giả thuyết.”

“Giả thuyết gì cơ?”

Anh Quách nhìn bên ngoài cửa sổ, cười nói:

“Chúng ta là cái gì? Là con người. Chúng ta ở đâu? Ở Trái đất. Nhưng cậu có thể nói cho tôi biết vì sao chúng ta là con người, mà không phải là sinh vật nào khác, chúng ta sống ở trái đất, mà không sống ở chỗ khác? Cậu nhìn bầu trời ngoài cửa sổ đi. Vì sao đó là bầu trời mà không phải cái gì đó khác. Cậu đã nghĩ tới chưa?”

Câu hỏi của anh Quách khiến phó chủ nhiệm Y hoàn toàn sửng sốt, nhưng anh không cách nào đưa ra câu trả lời. Bởi vì sống hơn nửa đời người, anh cho tới bây giờ đúng là chưa bao giờ suy nghĩ về vấn đề như vậy. Theo suy nghĩ của anh Quách, phó chủ nhiệm Y đã tự hỏi bản thân một lúc lâu, nhưng cuối cùng chỉ lắc đầu.

“Vậy theo ý của anh, tôi là ai đây?” Anh hỏi lại anh Quách.

“Cậu là một giả thuyết.” Anh Quách nói, rồi chỉ đến mấy người bệnh chung phòng đang nói chuyện phiếm: “Cậu và họ giống nhau, đều là giả thuyết.”

Anh Quách nói. Từ khi sinh ra trên cõi đời này, tất cả nọi người bên cạnh anh ta đều nói với anh ta rằng, anh ta là một con người, là đàn ông, đang sống ở một quốc gia trên trái đất, một thành phố, một gia đình. Mỗi khi anh ta đi trên đường, những người đi tới đi lui trên đường nói cho anh biết, trong thành phố này có rất nhiều người giống như anh ta vậy. Nhưng anh ta hết lần này đến lần khác chỉ là anh ta, mà không phải người khác. Vì sao vậy? Anh Quách cho rằng, những khái niệm này, những con người này, hết thảy đều là giả thuyết, chỉ là sự giả dối dùng để mê hoặc anh ta. Nếu anh ta trầm mê trong đó, anh ta có thể sẽ bị những hiện tượng giả dối này che mờ mắt, mãi đến khi chết đi cũng không biết bản thân rốt cuộc là ai. Như vậy, sau khi anh ta chết, sẽ rơi vào một “thế giới” khác. Cái “thế giới” đó có thể không giống với “thế giới” chúng ta đang sống, nhưng nó tương tự. Cái “thế giới” kia cũng sẽ dùng cái quy tắc của “thế giới” này tiếp tục mê hoặc anh ta. Như vậy, anh ta chỉ có thể vĩnh viễn mơ mơ màng màng mà tiếp tục sống trong các loại “thế giới”, không thể giải thoát.

Những điều anh Quách nói làm phó chủ nhiệm Y liên tưởng đến rất nhiều thứ, ví dụ như một ít tư tưởng trong triết học và tôn giáo, trong ý thức bản thân hình thành thứ gì đó.

Anh hỏi anh Quách, vậy theo anh, anh rốt cuộc là ai?

Anh Quách nói anh ta cũng không biết, nhưng anh ta đang thử tìm cách làm rõ vấn đề này.

Từ đó về sau, anh Quách vẫn ở lại bệnh viện. Anh ta rất yên lặng, không thích nói chuyện với người khác, luôn luôn ngồi im một bên, mỉm cười nhìn tất cả những người “giả thuyết” bên cạnh. Anh ta dường như đang thử dùng một loại trạng thái “xa cách” để sống.

Mãi đến hiện tại, khi phó chủ nhiệm Y kể chuyện này, thì anh nói với tôi là anh Quách kia bây giờ vẫn còn ở trong bệnh viện đó. Trước đó một khoảng thời gian, anh cùng với những đồng nghiệp trước đây ở bệnh viện có tổ chức liên hoan, vẫn còn nhắc đến vị bệnh nhân đó. Đồng nghiệp của anh nói với với anh, người đó bây giờ tưởng tượng ngày càng nhiều, có chút cảm giác như “cao tăng đắc đạo”. Ông Quách kia đã nói, muốn nhìn thấu tất cả những thứ hư không, trước hết phải thoát khỏi cái thế giới ép buộc con người làm theo “quy tắc” này. Đã là con người, quy tắc khó thoát khỏi nhất chính là “ăn uống”. Quy tắc này nói với bạn, bạn không ăn gì đó thì sẽ chết đói. Nhưng đói bụng đối với ông Quách mà nói, xem ra cũng là hiện tượng giả dối mê hoặc con người. Vậy nên, bắt đầu từ khoảng sáu, bảy năm trước ông Quách đã từ từ giảm số lượng thức ăn của chính mình. Ban đầu, ông ta không ăn thịt, chỉ ăn cơm và thức ăn chay. Sau này, đến cơm ông ta cũng không ăn, chỉ ăn một ít rau xanh. Bây giờ, ông ấy mỗi ngày chỉ ăn vài cọng rau, có đôi khi ông ấy thậm chí chỉ uống một chút nước để duy trì mạng sống. Mặc dù cơ thể gầy trơ xương, nhưng kết quả kiểm ra sức khỏe vẫn xem như là bình thường. Tinh thần của ông ấy thoạt nhìn cũng không tệ lắm, không giống với bộ dạng yếu ớt chút nào. Không bao lâu nữa, ông ấy có thể sẽ bước vào trạng thái “không ăn vẫn sống” trong truyền thuyết.

Phó chủ nhiệm Y nói, nếu như bạn không tiếp xúc gần gũi với quần thể “bệnh nhân tâm thần” này, có thể bạn sẽ cho rằng những người bị nhốt trong bệnh viên tâm thần đều là những “người điên”. Nhưng phó chủ nhiệm Y đã từng làm việc ở bệnh viện sáu, bảy năm, có đôi khi anh sẽ tự nghĩ “không biết rốt cuộc người điên là ai đây”.

Phó chủ nhiệm Y còn nói: “Chúng ta đều là kẻ phàm trần, cho dù bản chất thật sự của thế giới này thật sự là một vụ ‘lừa dối lớn’, thì với chỉ số thông minh hữu hạn của chúng ta cũng chỉ có thể lựa chọn chấp nhận bị lừa dối. Đến nỗi tôi thỉnh thoảng sẽ nổi lên rồi lại trằn trọc một ‘cảm giác kỳ quái’ không ngừng lại được, tôi không khỏi tự hỏi. Cuộc sống của chúng ta có giới hạn, hiểu biết cũng có giới hạn, lấy cái có giới hạn so với không giới hạn, gần như không thể.”

Ngày đó, trên đường tôi về nhà, tôi cứ nhìn ánh chiều tà làm nổi bật bóng người qua lại trên đường, bỗng nhiên lại chìm trong mơ hồ. Thành phố và con đường dưới ánh nắng chiều này không phải chỉ là một sân khấu thật lớn chứ? Những con người đi đường đang vội vã kia, bọn họ thật sự tồn tại chứ? Và tôi là ai?

Cũng may, suy nghĩ chớp nhoáng này không duy trì lâu lắm. Khi tôi thấy ven đường bày những sạp nhỏ bán món ăn Tứ Xuyên, lập tức nổi lên cảm giác muốn đi ăn năm que sườn nướng ớt xanh. Tôi là Lưu Hân Dương, tôi thích ăn sườn nướng ớt xanh.