Vinixius càng tới tường thành càng rõ ra rằng đi đến được Roma còn dễ hơn nhiều so với việc lọt vào được bên trong thành phố. Đi theo đường cái Appia thì khó lòng chen lấn nổi vì nó đang đầy nghẹt những người là người. Nhà cửa, đồng ruộng, nghĩa địa, vườn tược và thần miếu nằm hai bên đường đều biến thành nơi hạ trại. Ở miếu thờ thần Marx nằm ngay sát cạnh Porta Appia, đám đông đã phá vỡ cửa để tìm chỗ trú đêm ở bên trong. Trên các nghĩa địa, người ta chiếm lấy các nhà mồ lớn, đánh nhau đổ cả máu để giành giật chúng. Với cả sự lộn xộn của mình, Uxtrinum mới chỉ cho biết mùi vị sơ sài của những gì đang diễn ra ngay sát cạnh tường thành phố mà thôi. Người ta không còn để ý chút gì tới luật lệ, chính quyền, quan hệ gia đình hay sự khác nhau về đẳng cấp nữa. Thấy cả cảnh bọn nô lệ đang tặng gậy cho các vị công dân. Đám đấu sĩ say khướt rượu vang cướp được ở Emporium tụ tập thành từng toán đông chạy nhông khắp các bãi trống ven đường, với những tiếng kêu la man rợ, dồn đuổi, đánh đập, cướp bóc mọi người. Vô số dân man rợ vốn bị bày bán trong thành phố, trốn thoát khỏi các nhà chứa nô lệ đem bán. Đối với chúng, hoả hoạn và sự diệt vong của thành phố vừa là sự kết thúc kiếp đời nô lệ, vừa là sự báo thù, nên khi đám dân chúng mới bị mất sạch tài sản trong ngọn lửa vừa tìm được chỗ ngồi yên là tuyệt vọng vươn tay lên kêu cầu các vị thần linh cứu giúp, thì bọn chúng lại hú hét lên vì sung sướng, lao vào đánh phá các đám đông, lột sạch quần áo họ và bắt cóc các thiếu nữ trẻ. Liên kết với chúng là đám nô lệ từ lâu đời phải phục dịch ở Roma, bọn khố rách áo ôm không có chút gì che thân ngoài một mảnh vải len che ngang háng, những bóng ma khủng khiếp của hang cùng ngõ hẻm, lũ người mà ban ngày gần như không bao giờ xuất hiện trên các đường phố và người ta khó ngờ rằng chúng tồn tại ở thành Roma. Đám người này, gồm cả người Á, người Phi, người Hi Lạp, người Tơrắc, người German và người Brytani, gào lên bằng đủ mọi thứ ngôn ngữ của trái đất, hoang dã, cuồng nhiệt, điên lên vì nghĩ rằng đã tới giờ phút chúng được mặc sức đòi phần đền bù cho những năm tháng khổ đau và chịu đựng. Giữa đám người quay cuồng ấy, trong ánh ngày và ánh lửa đám cháy, thấp thoáng mũ trụ của bọn lính cấm vệ đang cố sức bảo trợ cho một nhúm dân chúng, tại nhiều nơi binh lính phải đánh nhau thật sự với đám vô lại đã bị thú dữ hoá. Trong đời mình, Vinixius đã từng trông thấy những thành phố bị công phá, nhưng mắt chàng chưa bao giờ chứng kiến một cảnh tượng, trong đó sự tuyệt vọng, những giọt nước mắt, nỗi đớn đau, lời rên rỉ, niềm vui sướng man dại, cái điên loạn, cơn cuồng nộ và sự chặt xích cởi tròng lại trộn lẫn vào nhau thành một mớ hỗn loạn vô hạn độ nhường kia. Còn trên đầu đám người điên loạn nhấp nhô sóng này là một đám cháy đang gào thét, trên những ngọn đồi đang rực cháy cái thành phố vĩ đại nhất thế giới, phả hơi thở lửa của mình và quang cảnh náo động kia, nhả khói mù mịt, che phủ nó đến độ không còn nhìn thấy sắc xanh của bầu trời đâu nữa. Cố gắng hết sức, không kể gì đến nguy hiểm, mãi sau chàng hộ dân quan trẻ tuổi mới len vào tới cổng Appia, song tới đây, chàng mới nhận ra rằng chàng sẽ không tài nào vượt qua khu Porta Capena để vào thành phố, không những chỉ vì đám đông người, mà còn vì hơi nóng kinh khủng đang khiến cho cả bầu không khí ngay sau cổng thành cũng phải run rẩy. Thêm vào đó, chiếc cầu bên cạnh Porta Trigemina, đối diện với thần miếu Bonae Đeae không còn nữa, nên muốn vượt sông Tyber, chàng sẽ phải len đến tận cầu Palovy, nghĩa là sẽ phải đi ngang qua gần Aventyn, băng qua cả phần thành phố đang bị chìm ngập trong cả một biển lửa. Đó là điểu không thể làm nổi. Vinixius hiểu rằng không có cách nào khác, chàng phải quay trở lại hướng Uxtrinum, tại đó rẽ khỏi đường cái Appia, vượt sông ở phía bên dưới thành phố để tới Via Portuenxix, con đường dẫn thẳng tới khu Zatybre. Nhưng ngay cả việc đó cũng không phải là chuyện dễ dàng, vì mỗi lúc con đường Appia lại càng trở nên hỗn loạn hơn. Có lẽ phải dùng gươm để dẹp đường, nhưng Vinixius lại không mang theo vũ khí, bởi lẽ chàng rời Anxium nguyên trạng như lúc cái đám cháy đến chàng tại toà biệt thự của Hoàng đế. Song cạnh nguồn suối Mekury chàng chợt trông thấy một viên xentunion chỉ huy lính cấm vệ mà chàng quen, y đang dẫn vài mươi người ngăn không cho dân chúng tràn vào thần miếu; chàng bèn ra lệnh cho y đi theo; còn y, nhận ra chàng là một hộ dân quan và là cận thần nên không dám cưỡng lệnh.

Vinixius tự mình nắm quyền chỉ huy đơn vị và lúc này chàng chợt quên đi giáo thuyết của ông Paven về tình yêu đối với những người anh em đồng loại để đẩy lùi và rã tách đám đông trước mặt với một sự vội vã mang cái chết đến cho kẻ nào không chịu tránh xa. Những lời nguyền rủa và những cơn mưa đá ném đuổi theo sau họ, nhưng chàng không thèm để ý gì đến, chàng chỉ cốt sao mau mau vượt ra được chỗ thưa người hơn. Tuy nhiên phải nỗ lực hết sức mới có thể tiến lên nổi. Những người đã dựng lều trại không muốn nhường đường cho binh lính, họ nguyền rủa thành lời cả Hoàng đế lẫn bọn lính cấm vệ. Nhiều chỗ đám đông phản ứng rất dữ dội. Tai Vinixius nghe thấy những tiếng nói lên án Nerô đã đốt cháy thành phố.

Người ta công khai đe doạ sẽ giết chết cả Hoàng đế lẫn Poppea. Những tiếng kêu “Sanio!”, “Histrio!” (thằng hề, thằng diễn viên), “Thằng giết mẹ!” vang lên chung quanh. Một số người kêu gào đòi dìm Hoàng đế xuống sông Tyber, những người khác nói rằng La Mã chịu đựng thế là quá mức rồi. Rõ ràng, những lời đe doạ này sẽ có thể biến thành một cuộc khởi loạn thật sự, chỉ cần có người cầm đầu là nó sẽ bùng ra. Trong khi đó sự điên cuồng và tuyệt vọng của đám đông lại hướng về chống lại lính cấm vệ, bọn này sở dĩ chưa làm sao thoát khỏi đám đông còn do bị cảm trở bởi hàng đống đồ đạc được người ta vội vã mang theo lúc chạy hoả hoạn: những chiếc hòm và thùng đựng thực phẩm, các thứ đồ quý giá, bình lọ, cả nôi trẻ con, đồ lót, xe và kiệu khiêng tay. Đây đó xảy ra những cuộc đụng độ, nhưng bọn lính cấm vệ nhanh chóng dẹp yên đám quần chúng tay không tấc sắt. Vất vả vượt qua những con đường Latin, Numixi, Arđei, Lavini và Oxti, vòng qua các biệt thự, những khu vườn, các nghĩa địa và thần miếu, rốt cục Vinixius cũng đến được một thị trấn nhỏ có tên là Vicux Alecxanđri, sau đó chàng vượt qua sông Tyber. Chỗ này thưa người và loãng khói hơn. Qua những người chạy nạn, - đây chẳng thiếu gì bọn họ - chàng được hay rằng chỉ có một ít ngõ hẻm thuộc khu Zatybre là bị cháy, song chắc hẳn chẳng có thứ gì thoát khỏi sức mạnh khủng khiếp của ngọn lửa, bởi lẽ những bọn người cố tình châm lửa đốt nhà, đồng thời không để cho những người khác cứu hoả, chúng kêu lên rằng chúng thực hiện việc ấy theo mệnh lệnh. Giờ đây chàng hộ dân quan trẻ tuổi không còn nghi ngờ việc chính Hoàng đế đã ra lệnh đốt cháy thành Roma và chàng thấy rằng sự báo thù mà đám đông đang gào thét đòi hỏi là hợp lý và công bằng. Liệu Mitryđat hay một ai trong số những kẻ thù ghê gớm nhất của La Mã có thể làm được điều gì hơn thế nữa hay chăng? Quá mức rồi! Sự điên rồ đã trở nên quá đỗi ma quái, đứng trước nó, sự sống của con người trở nên không thể. Vinixius tin rằng giờ tận số của Nerô đã điểm, rằng những đống hoang tàn đổ nát của thành phố sẽ chôn vùi luôn tên hề ma quái cùng tất thẩy những tội ác của y. Giá như có một người nào đủ can trường đứng lên cầm đầu đám quần chúng đang tuyệt vọng kia thì điều ấy sẽ có thể trở thành sự thật trong vòng vài tiếng đồng hồ nữa thôi! Nghĩ tới đây, những ý nghĩ can đảm và đầy ý chí trả thù bắt đầu bay lượn trong đầu óc Vinixius. Nếu như chính chàng làm việc đó thì sao? Cho đến thời gian gần đây nhất, gia đình Vinixius đã từng có biết bao người làm chấp chính quan tối cao, nổi tiếng trong toàn cõi La Mã. Đám quần chúng chỉ cần một cái tên họ nào đó mà thôi. Phải chăng không từng có lần, chỉ vì bốn trăm nô lệ của viên quan Pađanius Xekunđa bị tội chết mà suýt nữa đã nổ ra bạo động và nội chiến đó sao; còn giờ đây cái gì sẽ nổ ra xứng với thảm hoạ khủng khiếp vượt xa mọi thảm hoạ khác mà La Mã từng nếm trải trong suốt tám thế kỷ vừa qua? Ai kêu gọi dân Quiryt cầm vũ khí (Vinixius nghĩ thầm), người ấy sẽ lật đổ Nerô và khoác áo tía cho bản thân. Vậy thì cớ sao chàng lại không thể làm việc đó cơ chứ? Chàng khoẻ hơn, can đảm hơn và trẻ tuổi hơn các cận thần khác… Quả thực Nerô đã ra lệnh cho ba mươi chiến đoàn canh giữ các bờ cõi quốc gia, nhưng ngay cả những chiến đoàn ấy cùng những viên chỉ huy kia có nổi dậy hay chăng khi nghe tin vụ đốt cháy thành Roma, cùng tất thẩy các thần miếu?… Và khi ấy, chính chàng, Vinixius, sẽ trở thành Hoàng đế. Trong đám cận thần người ta vẫn đồn đại rằng một gã thi sĩ nào đó đã từng tiên đoán sắc tía cho chàng Otho. Nhưng chàng có kém gì Otho? Có thể chính Đức Chúa Crixtux cũng sẽ phù hộ cho chàng bằng quyền lực chúa tể của người, và có thể đây chính là ý Chúa. “Cần được như thế!” - Vinixius thầm kêu lên trong lòng. Khi ấy, chàng sẽ trả thù Nerô vì sự đày đoạ đối với Ligia và nỗi bất an của chính chàng, chàng sẽ thiết lập nền trị vì của công bình và chân lý, chàng sẽ truyền bá giáo thuyết của Chúa Crixtux từ sông Euphrat đến tận những bờ bến mù sương của xứ Brytania, rồi chàng sẽ khoác chiếc áo màu tía cho cả Ligia và biến nàng thành bà chúa của trái đất.

Song những ý nghĩ này, những ý nghĩ bừng lên trong trí óc chàng như một chùm tia lửa toé ra từ một ngôi nhà đang cháy cũng nhanh chóng lụi tàn đi như những tia lửa ấy. Trước hết, cần phải cứu Ligia thoát đã. Lúc này chàng mới được chứng kiến thật gần cái thảm hoạ gớm ghê, nên nỗi lo sợ lại chế ngự chàng một lần nữa; trước cái biển lửa và khói này, trước sự va chạm với thực tế phũ phàng, lòng tin mà chàng đặt vào việc đức Sứ đồ Piotr sẽ cứu thoát Ligia hoàn toàn tắt lặng trong tim chàng. Lần thứ hai, sự tuyệt vọng lại tóm được chàng; vậy nên khi lên được con đường Via Portuenxix dẫn thẳng đến khu Zatybre, tới ngay sát cổng thành chàng mới sực tỉnh khi nghe người ta lập lại với chàng cái điều mà dân lánh nạn đã nói trước kia, rằng phần lớn khu phố này chưa bị đám cháy lan tới, mặc dù tại một vài nơi lửa đã vượt được sang bên này sông.

Tuy nhiên, khu Zatybre cũng đặc khói mù và chen chúc đám đông những người lánh nạn, khó lòng vượt qua những đám người này để tiến sâu hơn nữa vào khu phố, bởi lẽ ở đây người ta có nhiều thì giờ để cứu và mang theo nhiều đồ đạc. Tại nhiều chỗ, con đường chính Portava hoàn toàn bị tắc nghẽn bởi các thứ đồ đạc, đồ đạc chất thành từng đống to tại tại gần Naunuchia Augusta. Những ngõ phố chật hẹp đầy đặc khói mù hoàn toàn không thể len chân vào nổi. Hàng nghìn hàng nghìn cư dân cháy trốn thoát ra từ các ngõ phố ấy. Dọc đường, Vinixius trông thấy những cảnh tang thương. Nhiều lúc hai dòng sông người chảy từ hai hướng ngược nhau chợt va phải nhau trong một lối đi chật hẹp, họ dồn ép nhau, chen lấn nhau, đánh giết nhau. Người ta giết chết nhau và giày xéo lên nhau. Trong cảnh hỗn độn, gia đình ly tán, những bà mẹ tuyệt vọng gọi tên con. Tóc Vinixius như dựng đứng cả lên khi nghĩ tới những gì có thể diễn ra khi ngọn lửa tiến đến gần hơn nữa. Trong những tiếng kêu gào và những tiếng ồn ào ầm ĩ thật khó lòng hỏi thăm được chuyện gì, khó lòng hiểu nổi những tiếng gọi. Chốc chốc, từ bên kia sông lại tràn sang những đụn khói mới, đen kịt và nặng nề, chúng lặc lè lê sát mặt đất, nhấn chìm cả nhà cửa người ngợm cùng tất thẩy mọi vật, hệt như bóng đêm trùm phủ thế gian. Rồi ngọn gió do đám cháy tạo nên lại xua khói đi, và những khi ấy Vinixius mới có thể nhích thêm lại gần cái ngõ hẻm, nơi có ngôi nhà của ông Linux. Cái nồng nực của một ngày hè tháng bảy cộng thêm với hơi nóng dội về từ những khu phố đang cháy khiến cho nó trở nên không sao chịu nổi. Khói cay xè trong mắt, ngực ngạt hơi thở. Ngay cả những người hi vọng rằng ngọn lửa không thể vượt qua sông sang bên này, cho tới lúc này còn ở lại nhà, cũng bắt đầu rời nhà ra đi, và cứ thế, mỗi giờ đám người càng đông thêm mãi. Toán lính cấm vệ tháp tùng Vinixius đã rớt lại phía sau. Trong đám đông một kẻ nào đó đã dùng búa đánh bị thương con ngựa của chàng, nó lắc lư chiếc trán đẫm máu, đứng dựng lên và không chịu tuân lệnh người cưỡi nữa. Qua chiếc áo tunica sang trọng, người ta đã nhận ra chàng là một cận thần, và chung quanh lập tức dậy lên những tiếng kêu thét: “Giết chết Nerô và bọn châm lửa đốt nhà đi!”. Giây phút cực kỳ nguy nan đã tới, hàng trăm cánh tay vươn lại phía Vinixius, nhưng con ngựa hoảng sợ lồng lên, giày xéo vào đám người, và một làn sóng mới của những cuộn khói đen ngòm lại tràn đến, nhấn chìm ngõ phố vào bóng tối. Biết là không sao qua được, Vinixius bèn nhẩy vọt xuống đất và cắm đầu chạy bộ, nương theo các bức tường, thỉnh thoảng chàng phải dừng lại chờ cho đám người đang chạy trốn vượt qua. Chàng thầm nhủ rằng đây chỉ là những cố gắng vô ích. Có thể Ligia đã không còn ở trong thành phố nữa, lúc này đây nàng có thể đang chạy trốn thoát thân. Tìm một chiếc kim trên bãi biển còn dễ hơn tìm thấy nàng trong đám đông chật cứng và hỗn loạn này. Nhưng chàng vẫn muốn đến được nhà ông Linux, dù phải trả giá bằng tính mạng của chàng đi chăng nữa. Chốc chốc, chàng phải dừng lại lau mắt. Chàng giật đứt gấu áo tunica bịt chặt lấy mũi cùng miệng rồi chạy tiếp.

Càng đến gần sông, cái nóng càng tăng lên dữ dội. Biết rõ ràng đám cháy bắt đầu từ Đại Hý Trường, thoạt tiên Vinixius cho rằng chắc đó là hơi nóng toả ra từ đám than hồng của Đại Hý Trường và Forum: Boarium cũng như Velabrium nằm ngay gần đây và hẳn là đã bị ngọn lửa nuốt chửng. Nhưng cái nóng mỗi lúc càng trở nên không sao chịu nổi. Một người nào đó đang chạy trốn, một ông lão thọt chân, người cuối cùng mà Vinixius được gặp, kêu lên: “Chớ lại gần cầu Xextius! Cả hòn đảo bị lửa bao trùm rồi!”. Quả thực không thể tự lừa mình lâu hơn nữa. Đến chỗ ngoặt sang Vicux Juđacorum, nơi có ngôi nhà ông Linux, chàng hộ dân quan trẻ tuổi nhìn thấy ngọn lửa đang uốn lượn giữa những đám mây khói. Không những chỉ riêng hòn đảo bốc cháy mà ngay cả khu Zatybre cũng thế, chí ít là đầu kia của cái phố mà Ligia đang ở đã bốc cháy rồi.

Tuy nhiên, Vinixius vẫn còn nhớ rõ ràng ngôi nhà ông Linux có vườn bao quanh, bên ngoài vườn, về phía sông Tyber là một khoảng đồng không rộng lắm nhưng không hề có một công trình xây dựng nào cả. Ý nghĩ ấy đã cổ vũ chàng. Lửa có thể bị chận lại ở chỗ trống. Với niềm hi vọng ấy, chàng chạy tiếp, mặc dù lúc này mỗi làn gió mang đến không chỉ khói mà còn cả hàng nghìn tia lửa, chúng có thể gây nên đám cháy từ đầu phố bên kia và chận mất đường lui.

Song, rốt cuộc, như qua một làn khói mù, chàng cũng trông thấy những cây trắc bá trong vườn nhà ông Linux. Những ngôi nhà nằm phía bên kia khoảng đồng không xây dựng đang cháy như những đống gỗ, nhưng cái biệt thự nhỏ bé của ông Linux vẫn đứng yên lành, chưa bị chạm tới. Lòng tràn ngập niềm biết ơn, Vinixius ngước nhìn lên trời, rồi chàng nhẩy vội đến cạnh ngôi nhà, mặc cho làn không khí nóng đã bắt đầu thiêu đốt. Cánh cổng khép, song chàng đẩy ra và lao vào bên trong.

Khu vườn nhỏ không một bóng người, ngôi nhà hình như cũng hoàn toàn trống vắng.

“Có thể họ đã bị ngất đi vì khói và vì nóng?” - Vinixius nghĩ thầm. Và chàng gọi:

- Ligia! Ligia!

Đáp lại chàng là một sự im lặng. Trong tĩnh mịch, chỉ nghe thấy tiếng gầm réo phía xa xa.

- Ligia!

Đột nhiên vọng đến tai chàng cái tiếng kêu buồn thảm mà đã có lần chàng nghe thấy tại chính khu vườn này. Chắc hẳn cái chuồng thú không xa thần miếu Exkulap trên hòn đảo cạnh đấy đã bốc lửa, trong chuồng, mọi loại thú - kể cả sư tử - bắt đầu gầm thét vì kinh hoàng. Một cơn rùng mình chạy từ chân lên đỉnh đầu Vinixius. Đó đã là lần thứ hai, vào lúc toàn bộ con người chàng đang tập trung trong ý nghĩ về Ligia, thì những tiếng kêu khủng khiếp kia lại vang lên, dường như báo trước những điều bất hạnh, một điềm báo kỳ lạ cho cái tương lai đầy đe doạ.

Song đó chỉ là một ấn tượng ngắn ngủi, kéo dài trong chốc lát, vì tiếng réo ù ù của đám cháy còn kinh khủng hơn tiếng gầm của lũ thú dữ, nó bắt ta phải nghĩ tới chuyện khác. Ligia không đáp lại lời chàng gọi, nhưng rất có thể nàng vẫn đang có mặt trong ngôi nhà đang bị đe doạ này, có thể nàng đã bị ngất đi hoặc bị ngạt thở vì khói. Vinixius nhẩy vội vào nhà. Trong gian chính sảnh nhỏ trống rỗng và tối tăm vì khói mù, đưa tay sờ soạng tìm cánh cửa dẫn vào phòng ngủ, chàng chợt nhận ra một ánh đèn mờ ảo, tiến lại gần, chàng nhìn thấy bàn thờ gia thần, trên đó thay vì các gia thần lại là một chiếc thánh giá. Dưới thánh giá là một ngọn đèn đang cháy. Thoáng qua óc chàng trai mới học đạo như một ánh chớp cái ý nghĩ rằng chính cây thánh giá kia đã gửi đến cho chàng ngọn đèn nhỏ nọ, nhờ đó chàng có thể tìm thấy Ligia chăng; chàng bèn cầm lấy chiếc đèn và bắt đầu tìm kiếm các phòng ngủ. Tìm thấy một phòng, chàng gạt phắt tấm rèm che, giơ đèn soi sáng và nhìn vào bên trong.

Ở đó không có một ai. Tuy thế, Vinixius vẫn tin chắc rằng chàng đã vào đúng phòng ngủ của Ligia, bởi lẽ trên những chiếc đinh đóng vào tường đang treo sống áo của nàng, trên giường là chiếc cappitium, loại áo dài bó chẽn mà phụ nữ mặc ở bên trong. Vinixius giật lấy chiếc áo áp vào môi, rồi vắt nó qua vai, chàng tiếp tục tìm kiếm. Ngôi nhà vốn nhỏ bé, nên chỉ trong một thời gian ngắn chàng đã sục khắp các buồng, thậm chí tìm cả dưới hầm nhà. Nhưng chàng chẳng thấy một ai. Đã quá rõ ràng rằng Ligia, ông Linux và bác Urxux đã cùng các cư dân khác của khu phố chạy tránh lửa. “Phải tìm họ trong đám người bên ngoài thành vậy” - Vinixius nghĩ thầm.

Chàng cũng không mấy ngạc nhiên là đã không gặp họ trên đường Via Portuenxix, vì rất có thể họ đã thoát khỏi khu Zatybre theo lối ngược lại, về phía núi Vatycan. Dù sao, họ cũng đã thoát khỏi bị chết thiêu. Vinixius cảm thấy như có một tảng đá thôi đè lên ngực chàng. Mặc dù chàng đã được thấy cuộc chạy trốn kia gắn liền với những nỗi nguy hiểm ghê gớm ra sao, nhưng cứ nghĩ đến sức lực siêu nhiên của bác Urxux là chàng lại thấy lòng phấn chấn. “Bây giờ mình phải thoát khỏi chốn này (chàng nghĩ thầm), qua vườn Đomoxia đến vườn Agrypina. Tại đó mình sẽ tìm được họ. Ở đó khói không nhiều lắm, vì gió thổi từ hướng núi Xabin lại”

Tuy nhiên, cũng đã đến lúc chàng phải nghĩ ngay đến việc tự cứu lấy thân, vì sóng lửa từ phía đảo mỗi lúc một tiến lại gần hơn, và những cuộn khói đã che phủ gần hết cái ngõ nhỏ. Cây đèn cầy mà chàng dùng để soi sáng gian nhà bị luồng không khí thổi tắt phụt. Nhào ra ngoài phố, giờ đây Vinixius chạy hết sức về phía Via Portuenxix, phía mà chàng đã đến, chàng cảm thấy rõ ràng ngọn lửa của đám cháy đang phả hơi thở bỏng rát của nó đuổi theo sau, lúc thì nó vây chàng trong những đám mây khói mới, lúc lại trùm lên khắp người chàng hàng nghìn tia lửa, chúng rơi lên tóc, lên cổ, lên quần áo chàng. Chiếc áo tunica trên người chàng bắt đầu ngừng cháy một vài chỗ, song chàng chẳng hề để ý đến chuyện ấy mà vẫn chạy thục mạng, sợ rằng khói có thể sẽ khiến chàng ngạt thở. Miệng chàng có vị khét cháy và mùi than tro, cổ họng và trong phổi chàng rát bỏng như có lửa đốt. Máu dồn mạnh lên đầu chàng, khiến đôi khi chàng nhìn mọi vật toàn một màu đỏ, ngay cả khói cũng có màu đỏ. Những khi ấy, chàng tự nhủ: “Đây thật là ngọn lửa có hồn(1)! Tốt nhất mình cứ lăn ra đất chịu chết cho rồi!” Việc chạy mỗi lúc một khiến chàng thêm mệt. Đầu, cổ và lưng chàng đầm đìa mồ hôi, thứ mồ hôi ấy khiến chàng xót như bỏng nước sôi, giá không có cái tên Ligia mà chàng thầm kêu lên trong óc, giá không có chiếc capinium của nàng mà chàng quấn quanh miệng, thì hẳn chàng đã gục ngã mất rồi. Vài giây sau, chàng không còn nhận ra được cái ngõ mà chàng đang chạy nữa. Trí giác dần dần rời bỏ chàng, chàng chỉ nhớ đinh ninh một điều là cần phải thoát, vì ngoài khoảng đồng trống Ligia đang chờ chàng, nàng Ligia mà Sứ đồ Piotr đã hứa sẽ mang đến cho chàng. Và đột nhiên, chàng có một lòng tin kỳ lạ nào đó, như mê như say, như một ảo ảnh trước khi lâm chung rằng chàng nhất định sẽ được gặp mặt nàng, sẽ cưới nàng, rồi sau đó sẽ chết ngay lập tức.

Chàng chạy như một người say, chuệnh choạng từ bên này sang bên kia đường phố. Chính vào lúc ấy, đột nhiên có một thứ gì đó chợt đột biến trong ngọn lửa kinh khủng đang bao trùm cái thành phố khổng lồ. Chắc là tất thảy những gì cho đến lúc này chỉ cháy âm ỉ giờ cùng bùng lên thành một biển lửa, bởi vì gió không còn mang khói tới và đám khói bị tích tụ trong các ngõ hẻm bị một luồng không khí nóng bỏng điên cuồng xua tan đi. Luồng khí nóng ấy lúc này cuốn theo hàng triệu tàn lửa, Vinixius như đang chạy trong một đám mây lửa vậy. Ngược lại, chàng có thể nhìn thấy rõ hơn mọi thứ ở trước mắt, và chính lúc chàng sắp gục xuống thì chàng chợt trông thấy đầu ngõ. Cái đó tiếp thêm sức lực cho chàng. Vượt qua góc phố, chàng ra được cái phố dẫn tới Via Portuenxix và cánh đồng Kođetan. Những tàn lửa thôi không đuổi theo chàng nữa. Chàng hiểu rằng, nếu chạy đến được con đường Portova thì chàng sẽ thoát chết, cho dù có thể bị ngất xỉu ở đấy đi chăng nữa.

Chợt chàng nhìn thấy ở cuối phố có cái gì như một đám mây đen che khuất mất lối thoát. “Nếu như đó là khói, - chàng nghĩ - thì chắc là mình không qua nổi”. Chàng chạy với chút sức cuối cùng còn sót lại. Dọc đường, chàng cởi bỏ chiếc áo tunica bị tàn lửa bén cháy đang thiêu đốt da thịt chàng như chiếc áo của Nexxux, và mình trần, chỉ quấn độc chiếc áo capitium của Ligia che đầu và bịt miệng, chàng lao đi. Chạy đến gần, chàng nhận ra rằng thứ mà chàng ngỡ là khói thực ra là một đám bụi mù mịt, từ trong đó vẳng ra tiếng nói và tiếng kêu la:

“Bọn vô lại đang cướp của!” - chàng tự nhủ.

Song chàng vẫn cứ chạy về hướng có tiếng người. Ở đó chắc hẳn có những người có thể giúp được chàng. Với niềm hi vọng ấy, trước khi chạy tới nơi, chàng đã ra sức kêu cứu. Song đó đã là nỗ lực cuối cùng của chàng. Trước mắt chàng màu đỏ càng sẫm hơn, phổi chàng hụt hơi, xương cốt chàng rã rời, chàng gục xuống.

Nhưng người ta cũng đã nghe thấy tiếng kêu của chàng, đúng hơn, người ta nhận ra chúng, và hai người lao ra cứu chàng mang theo hai bình nước. Ngã xuống vì kiệt sức nhưng không bị mất tri giác, Vinixius ôm chầm lấy cả hai bình và uống cạn đến nửa.

- Cảm ơn. - Chàng nói - Xin hãy dựng tôi dậy, tôi sẽ tự đi tiếp

Người thợ thứ hai dội nước vào đầu chàng, rồi cả hai không những chỉ dựng chàng đứng dậy mà còn nhấc chàng lên, mang tới chỗ một đám người khác, những người này vây quanh chàng, ân cần xem xét thử chàng có bị thương nhiều hay chăng. Sự ân cần ấy khiến Vinixius ngạc nhiên.

- Các người, - chàng hỏi - các người là ai?

- Chúng tôi phá bớt nhà cửa để đám cháy không lan được tới đường Portova. - Một người thợ đáp.

- Các người đã cứu tôi khi tôi ngã, xin cảm ơn các người.

- Chúng tôi không thể không cứu ông. - Vài giọng nói đáp lời chàng.

Lúc này Vinixius - người suốt từ sáng đã phải chứng kiến cảnh những đám đông hoá thành man dã, cảnh đánh nhau và cảnh cướp bóc - bèn ngắm kỹ hơn những khuôn mặt đang vây quanh chàng.

- Cầu… Đức Chúa Crixtux ân thưởng cho các người!

- Sáng danh Chúa! - Cả đám người đồng thanh đáp lại.

- Ông Linux?… Vinixius hỏi.

Song chàng không thể hỏi tiếp và cũng không hề nghe được câu trả lời, bởi vì qua xúc động và vì những nỗ lực vừa qua, chàng ngất đi. Khi tỉnh lại, chàng đang ở trên cánh đồng Kođetan, trong một khu vườn, có mấy người đàn bà và đàn ông vây quanh chàng, và lời đầu tiên mà chàng đủ sức thốt lên là:

- Ông Linux đâu rồi?

Một hồi lâu không có câu trả lời, sau đó một giọng nói mà Vinixius rất quen đột nhiên cất lên:

- Ở bên ngoài cổng thành Nomentan; ông ấy đã đi Oxtrianum… từ hai ngày nay… Bằng an cùng người, hỡi quốc vương Ba Tư!

Vinixius nhỏm người ngồi dậy, bất ngờ trông thấy lão Khilon đang đứng trước mặt.

Lão già Hi Lạp nói:

- Thưa ngài, ngôi nhà của ngài chắc là đã cháy sạch rồi, vì cả ngọn đồi Karyny chìm trong lửa, nhưng bao giờ ngài cũng giàu ngang với vua Midax! Ôi, bất hạnh thay! Hỡi con trai của Xerapix, các tín đồ Thiên chúa giáo đã bảo trước từ lâu rằng lửa sẽ thiêu huỷ thành phố kia mà… Còn ông Linux cùng cô con gái của thần Jupiter đang ở tại Oxtrianum… Ôi, bất hạnh thay, nỗi bất hạnh giáng xuống thành phố này mới lớn làm sao.

Vinixius thấy như người chàng yếu hẳn đi:

- Ngươi trông thấy họ ư? - chàng hỏi

- Tôi trông thấy, thưa ngài… Xin họ hãy tạ ân Chúa vì tất thẩy các vị thần linh vì tôi đã có thể đền đáp lòng hảo tâm của ngài bằng một tin tức tốt lành. Còn tôi, thưa Ođyryx, tôi nguyện sẽ còn đền đáp ơn ngài nhiều nữa kia, thề có thành Roma đang cháy!

Trời đã tối, nhưng trong khu vườn còn sáng như ban ngày, bởi lẽ đám cháy lúc này càng mạnh thêm lên. Hình như không phải từng khu phố riêng lẻ đang cháy nữa mà cả thành phố rộng mênh mông đang cháy. Bầu trời đỏ rực đến hút tầm mắt và thế gian bước vào một đêm màu đỏ.

Chú thích:(1) Nguyên văn: đây là một ngọn lửa sống động