Suốt ba ngày, hay đúng hơn là ba đêm, không gì xáo động sự yên tĩnh của họ. Khi những công việc thường nhật của nhà tù - phân biệt người đã chết với người còn sống, người bị ốm nặng với người còn khoẻ hơn - đã kết thúc, khi bọn canh ngục mệt mỏi đặt mình xuống nghỉ ngơi trong các hành lang, Vinixius lại bước vào gian hầm nơi Ligia đang ở, và chàng ở lại đấy cho đến khi ánh bình minh chiếu qua song sắt cửa sổ. Nàng ngả đầu lên ngực chàng, họ khe khẽ trò chuyện cùng nhau về tình yêu và cái chết. Trong ý nghĩ và trong câu chuyện, thậm chí ngay cả trong những nỗi khát khao và niềm hi vọng, cả hai bất giác ngày càng tách rời cuộc đời và mất dần cảm giác về nó. Đôi trẻ giống như những người lên tàu rời đất liền, không còn trông thấy bờ đâu nữa và dần dần nhập vào sự vô biên. Cả hai biến dần thành những linh hồn trầm mặc, yêu thương nhau, yêu thương Chúa Crixtux và sẵn sàng cất cánh bay lên. Chỉ đôi khi trong trái tim chàng trai chợt bật dậy nỗi đau như một cơn lốc, thỉnh thoảng lại bừng lên như ánh chớp một niềm hi vọng nẩy sinh từ tình yêu và niềm tin vào lòng nhân từ của Đức Chúa Bị Đóng Đinh Câu Rút, nhưng càng ngày chàng càng tách rời mặt đất để ngả về phía cái chết. Sáng sáng, khi bước ra khỏi nhà ngục, chàng nhìn thế gian, nhìn thành đô, nhìn những người quen và mọi việc của cuộc đời như qua giấc mộng. Tất thẩy đối với chàng đều xa lạ, cách trở, trống rỗng và nhỏ bé đến thảm hại. Ngay cả nỗi đe doạ cực hình cũng không còn khiến chàng sợ hãi, bởi chàng có cảm giác rằng đó là một điều có thể trải qua khi tập trung suy tư, mắt nhìn chăm chú vào một cái gì khác. Cả hai tưởng như đã bị sự vĩnh hằng thâu nhận. Họ trò chuyện về tình yêu, về việc họ sẽ được yêu nhau và được sống cùng nhau, nhưng chỉ ở phía bên kia nấm mồ, và nếu như đôi khi ý nghĩ của họ có quay về những việc trần gian, thì cũng chỉ như những người sửa soạn lên đường đi một chuyến viễn du trò chuyện với nhau về những sự để chuẩn bị lên đường mà thôi. Vả chăng vây quanh họ là một sự tĩnh mịch hệt như sự tĩnh mịch vây quanh hai chiếc cột đứng cô đơn đâu đó trong hoang vu và quên lãng. Họ chỉ lo sao Chúa Crixtux đừng chia rẽ họ, và mỗi giây phút càng củng cố lòng tin ấy trong lòng họ, họ say mê Người như say mê cái mắt xích sẽ nối liền họ lại với nhau, như say mê hạnh phúc vĩnh hằng, một sự bình yên mãi mãi. Bụi đất còn đang rơi dần từ họ về với đất. Linh hồn họ trở nên trong sạch như nước mắt. Dưới bóng đen đe doạ của cái chết, trong cảnh bần hàn và đau khổ, trên cái ổ hôi hám của nhà tù, đã mở ra cho họ một bầu trời bởi nàng đã cầm lấy tay chàng dắt đi - dường như nàng đã được siêu thoát và thánh thiện - đến nguồn suối vĩnh hằng của cuộc đời.

Còn ông Petronius ngạc nhiên khi thấy trên nét mặt Vinixius ngày càng nhiều bình tĩnh cùng những ánh sáng kỳ lạ nào đó mà trước kia ông không nhận thấy. Đôi khi trong óc ông nảy sinh dự đoán là Vinixius đã tìm được một cách nào đó để cứu, và ông phật ý vì chàng không cho ông can dự vào bí mật của chàng.

Rốt cuộc, không thể kìm nổi, ông bảo chàng:

- Giờ đây nom anh khác lắm, vậy chớ giữ bí mật với cậu, bởi cậu muốn và có thể có ích cho anh: anh lại sắp đặt chuyện gì rồi phải không?

- Cháu có sắp đặt, - Vinixius đáp, - nhưng cậu không thể giúp ích cho cháu được. Sau khi nàng chết cháu sẽ tự nhận mình là tín đồ Thiên chúa và sẽ đi theo nàng.

- Nghĩa là anh không còn hi vọng?

- Không, cháu hi vọng. Chúa Crixtux sẽ trả nàng cho cháu và chúng cháu sẽ không bao giờ bị chia cắt nữa.

Ông Petronius bắt đầu đi lại trong gian chính sảnh, mặt lộ vẻ thất vọng và sốt ruột, lát sau ông bảo:

- Nếu chỉ có thế thì không cần đến Chúa Crixtux của các anh, vì Tanatox(1) của chúng ta cũng có thể phục vụ anh việc đấy.

Vinixius mỉm cười buồn bã và nói:

- Không đâu, thưa cậu, có điều cậu không muốn hiểu điều ấy.

- Cậu không muốn và không thể. - ông Petronius trả lời. - Giờ không phải là lúc để tranh luận nhưng anh có nhớ anh đã nói gì khi chúng ta thất bại trong việc cứu nàng khỏi ngục Tulianum hay chăng? Cậu đã mất hết hi vọng nhưng anh vẫn nói thế này lúc chúng ta quay về nhà: “Còn cháu tin rằng Chúa Crixtux sẽ có thể mang nàng về với cháu”. Vậy thì ông ấy cứ trả nàng về đi! Một khi cậu ném chiếc cốc quý xuống biển, không một kẻ nào trong đám thần linh của chúng ta có thể lấy lên trả lại cậu, và nếu như vị Chúa của các anh cũng không hơn, thì cậu cũng không rõ tại sao cậu lại phải thờ kính ông ta hơn những vị trước kia cả.

- Chúa sẽ trả nàng về với cháu! - Vinixius đáp.

Ông Petronius nhún vai:

- Anh có biết rằng ngày mai các tín đồ Thiên chúa sẽ bị thắp sáng vườn thượng uyển của Hoàng đế không? - ông hỏi.

- Ngày mai ư? - Vinixius hỏi lại

Và trước cái thực tế kinh khủng đã cận kề, trái tim chàng vẫn run lên nỗi đớn đau và hãi hùng. Chàng nghĩ rằng đêm nay có thể là đêm cuối cùng chàng được ở bên Ligia, nên từ biệt ông Petronius, chàng đến ngay chỗ viên quản các Hố Thối để nhận thẻ của chàng.

Nhưng nơi đây chàng bị thất vọng, vì viên quản không muốn cấp thẻ cho chàng nữa.

- Xin hãy thứ lỗi, thưa ngài, - y nói - tôi đã làm cho ngài những gì có thể làm được, nhưng tôi không thể liều mạng. Đêm nay người ta sẽ mang bọn Thiên chúa giáo đến vườn Hoàng đế. Trong nhà ngục sẽ đầy lính và quan lại. Nếu như họ nhận ra ngài, tôi và các con tôi sẽ chết.

Vinixius hiểu rằng có cố ép nữa cũng vô ích. Nhưng chàng chợt loé lên một tia hi vọng rằng bọn lính mấy ngày trước vẫn trông thấy chàng có thể để chàng được vào không cần thẻ, vậy nên chờ khi đêm đến, chàng mặc chiếc áo tunica của phu mộ như thường lệ, đầu quấn mảnh giẻ, rồi đi tới cửa nhà ngục.

Nhưng ngày hôm ấy người ta kiểm tra thẻ ra vào gắt gao hơn thường lệ, và tệ hơn nữa, viên bách trưởng Xevinux, một người lính khắc nghiệt và tận tuỵ với Hoàng đế bằng cả tâm hồn, đã nhận ra Vinixius.

Nhưng hẳn là trong lồng ngực bịt sắt của y vẫn còn âm ỉ một chút lửa tình thương nào đó trước nỗi bất hạnh của con người, nên thay vì đập ngọn giáo vào khiên ra hiệu bạo động, y lại dắt Vinixius ra một bên và bảo chàng:

- Thưa ngài, xin ngài hãy quay về nhà. Tôi đã nhận ra ngài, nhưng không muốn ngài bị thiệt mạng, tôi sẽ im lặng. Tôi không thể để cho ngài vào, nhưng ngài hãy quay về và cầu các vị thần mang tới cho ngài nguồn an ủi.

- Ngươi không thể để ta vào, - Vinixius nói, - nhưng hãy để ta đứng đây nhìn những người bị đưa đi.

- Mệnh lệnh tôi nhận được không hề cản trở việc ấy. - Xevinux đáp.

Vinixius đứng trước cổng và chờ cho đến khi người ta đưa các tội nhân ra. Mãi gần nửa đêm cổng nhà ngục mới mở rộng và hiện ra cả một toán tù nhân: đàn ông, đàn bà, trẻ con bị những toán quân cấm vệ vũ khí lăm lăm vây quanh. Đêm rất tỏ, trăng rằm, nên có thể nhận ra không những chỉ hình thù mà cả nét mặt của những người bất hạnh. Họ đi hàng đôi, thành một đám rước sầu bi kéo dài, và trong sự tĩnh lặng của đêm chỉ có tiếng giáp trụ của binh lính lanh canh. Người ta đưa đi nhiều đến nỗi có thể ngỡ như tất cả các hầm đều được vét sạch.

Ở cuối đoàn người, Vinixius nhận rõ ông Glaukox thầy thuốc, nhưng cả Ligia lẫn Urxux đều không có mặt trong số những người bị tử hình.

Chú thích:

(1) Tanatox - Thần chết (Chú thích của tác giả)