HÔM SAU, Thu mặt dày mày dạn hỏi vay tiền mấy người trong tổ cải cách giáo dục, bảo vay tiền để mua đường phèn cho mẹ. Sắp đến ngày về, không ai còn nhiều tiền. Anh cán bộ Lí và thầy Triệu hiệu phó gom lại được mười tám đồng, đưa cho Thu vay.

Bà Trương và mọi người trong nhà đã về, Thu nghe thấy tiếng Ba đang đùa với thằng Hoan ở phòng ngoài, liền lấy tiền đi ra, thấy anh ngồi trên chiếc ghế thấp, thằng Hoan đang bám lấy lưng anh rất thân thiết. Thấy Thu, anh ngước lên hỏi han, nhưng Thu làm ra vẻ lạnh lùng, không nói gì, ném tiền lên chân anh, nói:

- Cảm ơn anh đã mua giúp đường phèn, anh xem đã đủ chưa?

Vẻ mặt Ba khiến Thu nhớ đến câu nói của nhân vật Tường Lâm trong truyện của Lỗ Tấn “giống như bị nướng”, Thu thấy anh nhìn số tiền trên chân tưởng như tiền đang làm bỏng chân, nhưng anh không dám cầm. Anh ngước lên, hình như đang hỏi đã xảy ra chuyện gì?

Không biết tại sao Thu cảm thấy mình có quyền nổi giận với anh, Thu thở gấp gấp, nói:

- Đủ chưa? Không đủ bảo em, em sẽ bù thêm.

Thật ra Thu đã đưa anh toàn bộ số tiền vay được, không còn đâu tiền để bù thêm, nếu thiếu, Thu phải đi vay nữa.

- Anh nói rồi cơ mà… sau này trả cũng được.

- Nói rồi, nhưng sự việc thay đổi, anh có thể đánh thuế những câu nói của người khác được không?

Anh suy nghĩ câu nói của Thu, hình như vẫn không hiểu, chỉ nói:

- Thu bảo không có tiền, tiền đâu nhiều thế này?

- Vay những người trong tổ cải cách giáo dục.

Anh như người bị tổn thương:

- Thu nhất định đi vay, tại sao phải vay người khác?

- Em thích vay người khác. Em thay mặt mẹ em cảm ơn anh.

Nói xong, Thu đi vào trong buồng, lấy cuốn vở viết lịch sử thôn ra định viết gì đó. Nhưng tay Thu run lẩy bẩy, không biết mình đang tức giận hay rét.

Anh theo vào, đứng sau lưng Thu:

- Có chuyện gì vậy? Nói với anh đi, Thu đừng làm như thế, chắc chắn đã xảy ra chuyện gì rồi, mới hôm kia còn vui vẻ, tại sao…

- Hôm kia thế nào? Em đã nói không vay tiền của anh rồi.

Anh nghi ngờ, hỏi:

- Là vì hôm ấy anh bảo cho Thu vay tiền, Thu giận anh đấy à? Hôm ấy Thu nói không cần, anh đâu có miễn cưỡng. Anh biết Thu là con người rất tự trọng, không muốn tiếp nhận sự giúp đỡ của người khác, nhưng Thu… Thu đừng coi anh… như>

Thu nghĩ: đúng là kẻ lười dối, miệng nói ngọt như đường, nếu tôi không biết ruột gan anh thì đã bị anh lừa rồi. Có phải hồi ấy anh cũng đã lừa dối vợ chưa cưới của anh giống như thế này? Chị ấy có biết anh đang lừa dối người khác không? Chả trách người ta nói, những người mỏng môi không thể tin nổi, anh ta lừa dối được mi thì cũng lừa dối được người khác, cứ củ mỉ thật thà như Lâm thì không bao giờ lừa dối ai.

Thu vẫn không quay lại, nói:

- Anh đừng đứng đây. Đi đi, em còn phải viết.

Thu có cảm giác anh vẫn đứng đấy, nhưng cô vẫn không quay đầu lại, chỉ run rẩy viết gì đó. Một lúc sau, cảm thấy anh đã đi Thu mới quay đầu lại, quả nhiên anh đã đi thật. Thu rất buồn, cứ nghĩ anh còn đứng sau lưng mình, thậm chí đứng mãi đấy.

Thu cũng không biết tại sao mình lại thế, muốn quên anh, coi như không có anh. Thu vẫn nghĩ không khó gì để quên anh, gặp anh, cũng có thể bực tức nói vài câu. Khi anh tỏ ra đáng thương nhìn Thu, lòng Thu lại rất kiên định, không chút lay chuyển. Nhưng khi anh đã đi thật rồi, Thu lại hoang mang bối rối, chỉ biết oán giận mình, nghĩ bụng: tại sao anh lại có thể như thế? Tại sao lại như thế? Em chỉ mới nói vài câu mà anh đã bỏ đi?

Thu cảm thấy hành động của mình thật đáng xấu hổ, người ta chiều mi, sợ mi nổi giận, mi lại nhởn nhơ, nói những câu làm tổn thương người ta; đến khi người ta bỏ đi, mi lại hối hận. Mi buộc người khác phải lạnh lùng với mi, xem thường mi. Thu tự nguyền rủa, rồi giả vờ đi ra sau nhà để xem anh đã đi thật chưa. Thu đi qua nhà ngoài, vào bếp, đi ra sau nhà, phát hiện anh không còn ở nhà trên, không có ở trong bếp, Thu dỏng tai nghe, cũng không nghe thấy tiếng anh. Anh đi thật rồi, anh giận mình, vì mình không tôn trọng anh, lạnh lùng với anh. Thu như người mất hồn tìm anh khắp nơi, không biết anh đi đâu. Thu không biết phải làm thế nào, Thu bất chấp tất cả, chỉ mong anh vẫn chưa đi.

Cuối cùng Thu thấy anh trong nhà để cối xay, anh đang xay còn bà Trương ngồi bên cho thóc vào cối. Thu nhìn anh, biết anh chưa đi, không còn hoang mang, lại giận anh, hằn học thầm chửi “đồ lừa dối”, rồi quay về buồng mình.

Liền mấy ngày sau đấy, Thu không quan tâm đến anh. Anh tìm cơ hội để nói chuyện với Thu, hỏi Thu cuối cùng có chuyện gì, Thu không nói. Có lúc anh hỏi quá nhiều, Thu bự buông một câu:

- Việc anh làm, anh tự biết.

Anh cầu khẩn:

- Anh không rõ, Thu bảo với anh, anh đã làm điều gì sai trái?

Thu mặc kệ, vào buồng mình, giả vờ viết lách. Thấy anh không bực mình bỏ đi, Thu càng tỏ ra lạnh lùng, vẫn không giải thích, khiến anh dằn vặt suy nghĩ. Thu không biết mình tại sao lại cho mình cái quyền giày vò anh, là bởi Thu có thể làm anh đau khổ hay sao? Hay là cảm thấy hôm ấy trên núi anh đã ôm hôn, cho nên phải dùng phương thức giày vò để trừng phạt anh?

Tổ cải cách giáo dục chuẩn bị về thành phố K, Thu vẫn không nghĩ được cách nào tốt hơn để đem số hạt hồ đào về, Thu kiên quyết không để Lâm mang về, càng không để Ba mang. Nhưng Thu không mong tổ cải cách giáo dục giúp, vì trong tổ ai cũng phải đem theo hành lí của mình, có thể cõng nổi hành lí của mình đã khó, liệu ai có thể giúp Thu xách hộ cái làn hồ đào?

Thu muốn bóc bỏ vỏ, chỉ mang nhân hồ đào về thôi, như vậy nhẹ đi rất nhiều, những Mẫn bảo, nếu bóc bỏ vỏ thì rất khó bảo quản, không thể để mẹ ăn một lúc hết từng ấy, nhất định phải dự phòng lần sau bệnh tái phát. Thu nghĩ cũng phải, đành để cả vỏ mang về.

Chị Mẫn đề nghị:

- Để Lâm mang giúp, vì chú ấy ít khi lên thành phố, cũng coi như đi chơi một chuyến. Nếu thấy không tiện thì để bố chồng chị cử chú ấy đi, coi như tiễn cả tổ cải cách giáo dục, đội sản xuất sẽ ghi công điểm cho chú ấy.

Thu thấy như vậy càng bất tiện, kéo cả ông trưởng thôn vào cuộc, mình càng trở thành nàng dâu trong nhà ông.

Cho đến trước ngày lên đường, Phương từ Nghiêm Gia Hà về mới giải quyết được vấn đề: để Phương đi tiễn, nhưng cô lại không xách nổi cái làn hồ đào, có thể đi với Lâm, hai anh em lên thành phố K đi chơi, tiện thể giúp Thu. Phương nói, từ lâu cô muốn lên đấy chơi, nhưng vì không có bạn, rất may có lí do để đi chơi. Bà Trương và Mẫn cũng bảo Phương tiện thể mua vài thứ trên phố. Thu cũng chẳng nghĩ được cách nào khác, trong suy nghĩ cảm thấy làm như vậy là để trừng phạt Ba, cô liền>

Lâm rất phấn chấn, bà Trương cũng rất phấn chấn. Bà soạn sửa áo quần, giày tất cho Lâm đi làm khách, lại chỉ bảo cậu ta phép tắc lễ nghi, dặn cậu ta gặp mẹ Thu phải chào là “cô giáo”, không được ngây ra như tượng gỗ; ăn uống phải từ tốn, không được như tù nhân đói khát; đi đứng phải nhẹ nhàng, không được băm bổ như cuốc đất. Tóm lại, bà dặn tỉ mỉ, dặn đi dặn lại, xem ra không có cách nào để làm thay con trai.

Buổi tối, Ba đến. Lúc anh đến, cả nhà đang nhộn nhịp chuẩn bị cho Lâm lên thành phố K chơi. Bà Trương và chị Mẫn bận cho hồ đào vào túi, lấy một ít đậu khô, rau khô, dưa muối gói lại, bảo Thu đem về làm quà.

Thu rất sợ, cảm thấy sự việc vượt quá dự định, bào hai anh em Lâm lên thành phố chơi, tiện thể mang giúp hồ đào, lúc này làm như Lâm lần đầu tiên ra mắt bố mẹ vợ vậy. Thu định ngăn lại, nhưng không dám nói, tình cảm khó chối từ, không ai đang tay tát người đang cười, người khác đang vui mừng phấn khởi làm thế náo để dội nước lạnh? Với lại, bà Trương cũng không bảo Lâm gặp mẹ Thu phải gọi bằng mẹ, mà chỉ bảo gọi bằng cô giáo. Lẽ nào ở trong nhà bà Trương bấy lâu, nay con bà lên chơi mình lại không tiếp?

Ba đứng giữa những người đang bận bịu túi bụi, tỏ ra khó hiểu, không biết gia đình có việc gì. Anh hỏi mới biết cả nhà đang chuẩn bị hành trang cho Lâm lên chơi nhà Thu, mặt anh biến sắc, đứng ngơ ngác trở thành sự so sánh khác biệt với những người đang bận kia.

Thu nhìn anh, có phần vui mừng vì đau khổ của người khác, nghĩ bụng: ai bảo anh có vợ chưa cưới? Anh vui vì có vợ chưa cưới, tôi vui vì có người giúp đỡ. Vừa rồi Thu còn hối hận để Lâm mang hồ đào lên phố giúp, sợ xảy ra chuyện phiền hà, bây giờ lại thấy quyết định của mình là đúng, có thể trả thù đích đáng Ba.

- Anh có túi du lịch không? Túi xách cũng được, Lâm lên phố mà không đem túi du lịch không ra dáng.

Ba im lặng một lúc rồi mới nói:

- Vâng, cái túi tôi vẫn đi công tác, để tôi về lấy.

Nói xong anh đi ngay. Một lúc sau anh mang túi đến, đưa cho Lâm, anh hỏi:

- Một mìnhcó mang nổi không? Không mang nổi, ngày mai tôi sẽ giúp một tay, ngày mai tôi được nghỉ.

Lâm vội vã nói:

- Em mang nổi, cái làn kia em cũng đưa từ bên nhà chị Mẫn về. Em không những mang nổi hồ đào còn có thể mang giúp ba lô cho mọi người. Ngày mai anh khỏi phải đi.

Ba nhìn Thu, hình như mong Thu ngỏ lời ngày mai giúp đỡ. Thu vội tránh ánh mắt anh, về buồng của mình thu xếp đồ đạc. Ba vào theo, hỏi:

- Có cần anh giúp gì không?

- Không!

- Tại sao lại nhờ anh Lâm giúp? Anh ấy đi sẽ mất công điểm. Ngày mai anh không phải đi làm, không như…

- Thôi, không làm phiền anh.

Anh lúng túng đứng nhìn Thu thu xếp đồ đạc. Thấy Thu muốn nhét nhiều thứ vào cái túi xách quân dụng, anh hỏi:

- Anh có thể đem đến vài cái túi nữa, Thu xem có cần không?

- Không cần. Em đem túi nào đến sẽ đem túi ấy về.

Anh khó hiểu nhìn Thu đang bực bội ấn bừa đồ đạc vào túi, nói:

- Thu về, cho anh gửi lời hỏi thăm mẹ, chúc mẹ sớm bình phục sức khỏe.

- Vâng, em cũng thay mặt mẹ cảm ơn anh đã mua giúp đường phèn.

Anh im lặng giây lát rồi nói thêm:

- Dùng hết đường phèn rồi bảo với anh, anh sẽ mua nữa.

- Khỏi cần.

- Quan trọng là để mẹ chữa khỏi bệnh…

- Em biết…

Anh lại im lặng một lúc:

- Sau này rỗi rãi Thu về chơi, về xem hoa sơn trà…

Thu chợt nghĩ đến lần đầu tiên gặp anh, anh cũng mời Thu về xem hoa sơn trà. Lần ấy Thu cảm thấy nhất định sẽ về, nhưng bây giờ Thu không biết nói gì, hình như hoa sơn trà đối với Thu không còn ý nghĩa.

Thu thẫn thờ như người mất của, nghĩ mình sắp rời nơi này, đúng là không nỡ, ngay cả con người lừa dối đứng trước mặt đây cũng làm Thu lưu luyến. Thu nhìn anh, cái vẻ thẫn thờ như người mất của cũng hiện lên khuôn mặt anh, Thu quay mặt đi, không nhìn.

Hai người đứng thẫn thờ, Thu nói:

- Anh đứng đây Phương không dám vào ngủ, anh về đi.

- Anh về nhé. – Nói về nhưng anh vẫn đứng yên. – Thu… sắp đi rồi mà vẫn không chịu nói với anh tại sao giận anh?

Thu không trả lời, cổ họng như nghẹn lại. Thấy Thu không muốn trả lời, anh chuyển sang chuyện khác:

- Thu… đã đồng ý với bác Trương rồi à?

- Đồng ý chuyện gì?

- Chuyện với Lâm.

- Chuyện ấy có liên quan gì đến anh.

Anh bị Thu trả lời thẳng thắn nên phải một lúc lâu mới bình tĩnh trở lại, nói:

- Vừa rồi anh về lấy túi, có viết một lá thư, mong Thu nói rõ ý của anh. Anh về nhé, Thu chú ý nghỉ ngơi, ngày mai đi thuận buồm xuôi gió. – Anh đặt lá thư trên mặt bàn, nhìn Thu rồi đi.

Thu nhìn lá thư xếp hình bồ câu, nghĩ bụng, chắc chắn đây là thư tuyệt giao, vì anh nói anh viết lúc về lấy túi du lịch, tức là đã biết Lâm đi tiễn, liệu có chuyện gì khác?

Thu không dám mở thư, chỉ nhìn lá thư, rất giận anh, thầm chửi: nhanh tay đấy nhỉ, nhanh chóng viết xong lá thư tuyệt giao, chủ động gớm, anh đá tôi đấy à? Anh muốn gì? Tôi đã nói đồng ý với anh đâu mà phải đá tôi?

Tất cả đều là do anh lừa dối, mình đã có vợ chưa cưới mà còn đi lừa dối người khác.

Thu cũng muốn viết một lá thư trút hết những lời giận dữ, nguyền rủa, nhưng cảm thấy làm như thế cũng không thể cứu vớt, là bởi anh đã lừa dối Thu. Người lừa dối phẩm chất rất xấu, người bị lừa dối đầu óc không tỉnh táo. Xưa nay người đời vẫn cười chê người bị lừa dối. Nghĩ đến đây, Thu cầm bức thư lên, muốn xem anh viết những gì, để viết một lá thư phê phán. Thu từ từ mở thư, thư không dài, chỉ một đoạn ngắn:

Ngày mai Tĩnh Thu về, đã có Lâm đưa tiễn, anh không đi nữa. Thu quyết định thế nào anh cũng đồng ý, anh chỉ mong quyết định của Thu phải từ nội tâm Thu.

Thu rất có tài, có thiên phận, nhưng sinh không gặp thời, không thể phát huy năng lực của mình. Thu không thể xem thường bản thân, phải tin tưởng “trời sinh tài năng phải có chỗ dùng”, sẽ có ngày tài năng của Thu được xã hội thừa nhận.

Bố mẹ Thu bị oan, đấy không phải là sai lầm của hai người. Thu đừng nghĩ mình xuất thân trong một gia đình như thế nên bản thân phải thấp kém hơn người khác, bố mẹ Thu không làm việc gì để không dám nhìn mặt mọi người. Ba mươi năm bôn ba đó đây, nay lại bị người khác xem thường, biết đâu ngày mai lại là người được hoan nghênh, cho nên Thu đừng tự ti vì những gì xã hội áp đặt.

Anh biết Thu không muốn anh hỏi nhiều về chuyện Thu đi lao động, nhưng anh vẫn muốn khuyên Thu đừng làm những công việc nặng nề và nguy hiểm. Ngộ nhỡ xảy ra chuyện, mẹ buồn biết chừng nào. Không nên cố làm những việc nặng nhọc, không nên cố làm những việc không làm nổi, không nên miễn cưỡng. Thân thể là vốn quý của cách mạng, thân thể bại hoại sẽ không làm nổi việc gì.

Thu bỏ anh, anh không trách. Thu là con người thông minh, có trí tuệ. Nếu Thu không muốn để ý đến anh, chắc chắn có nguyên nhân. Nếu Thu không muốn nói với anh nguyên nhân,cũng là có nguyên do. Anh không buộc Thu phải nói, bao giờ Thu muốn nói với anh thì n.

Quen Thu mấy tháng nay, anh rất vui, rất hạnh phúc. Thu đã đem đến cho anh những niềm vui mà chưa bao giờ anh được hưởng, anh rất quý trọng. Mấy tháng nay nếu anh có làm điều gì không nên không phải với Thu, khiến Thu không vui, mong Thu bỏ qua.