Con nuôi của địa chủ Lão Nguyên là Hứa Bố Đại được mời đến nhà họ Tôn. Bố đẻ Bố Đại là một địa chủ ở Dương Xưởng cách đó 10 dặm. Nhưng sau này ông ta nghiện thuốc phiện. Gia tài họ Hứa lần lượt đội nón ra đi. Trước khi nhà họ Hứa bị lụi, Lão Nguyên và bố Bố Đại là bạn thân. Mỗi lần đi chợ phiên gặp nhau hai người đều ngồi ăn thịt bò với nhau. Bà cô thứ ba của Lão Nguyên trước đây lấy ông chú thứ năm nhà họ Hứa. Sau khi ông nội Bố Đại chết, cha hắn bắt đầu hút thuốc, rồi bán dần gia súc, đất đai lấy tiền hút. Đất đai chủ yếu bán cho Lão Nguyên. Lão Nguyên rút tiền Tây ra nói:

- Anh cầm lấy. Tôi không cần miếng đất này, chỉ cần sau này anh đừng hút nữa!

- Ông anh, có ai muốn hút đâu? Tôi cũng chẳng muốn hút! Nhưng bây giờ bảo tôi không hút nữa thì trừ phi anh đánh tôi chết!

Lão Nguyên đành nhận miếng đất. Bởi nếu không nhận, thì bố Bố Đại cũng sẽ bán cho người khác với giá rẻ. Lão Nguyên thở dài:

- Coi như miếng đất này là của tôi. Tôi mua với giá cao hơn!

Bán hết đất đai, gia súc, bố Bố Đại bắt đầu bán nhà. Một toán thổ phỉ đục nước béo cò, ban ngày ban mặt đến tận nhà ông để cướp. Vơ vét xong, bọn phỉ đi tìm bố Bố Đại thì thấy ông ta đã buộc dây thừng vào kèo nhà thắt cổ tự vẫn. Năm đó, Bố Đại mười ba tuổi. Lão Nguyên bèn đưa cậu về thôn Mã, nhận làm con nuôi.

Bố Đại từ nhỏ đã nổi tiếng nghịch ngợm. Cậu cao lêu khêu, chứ không thấp lùn như bố, nhưng nước da lại không trắng như bố. Nó đen như cột nhà cháy, chỉ có mái tóc là màu vàng. Lão Nguyên gửi Bố Đại đến trường tư thục học cùng Điện Nguyên. Bố Đại hay nghịch, lúc thì làm loạn trong lớp, lúc lại trèo lên mái nhà ngồi ỉa. Vừa ỉa vừa hô:

- Báu vật từ trên trời rơi xuống đây! Đỡ lấy, đỡ lấy!

Lão Nguyên đã hai lần cầm roi đánh Bố Đại. Cậu ta túm lấy roi nói:

- Thầy, thầy có đánh chết con cũng không học đâu. Thầy cho con đi buôn gia súc đi!

Lão Nguyên ngăn mãi không được, đành để Bố Đại đi buôn gia súc cùng đám tá điền trong thôn. Được vài năm, bỗng một hôm Bố Đại lấy trộm toàn bộ gia súc của cánh lái buôn, bán lấy tiền rồi bỏ trốn. Cánh buôn gia súc trong đó có phó trưởng thôn Hắc Tiểu quay về tìm Lão Nguyên khóc lóc:

- Bẩm ông chủ, chúng con hết cách sống rồi. Bao nhiêu gia súc đều bị Bố Đại lấy trộm mất rồi!

Lão Nguyên thở dài:

- Nghiệt chủng, nghiệt chủng!

Rồi bỏ tiền túi bồi thường cho cánh buôn gia súc.

Năm năm sau, Bố Đại lúc này đã 20 tuổi đột ngột trở về. Hắn ta cao hơn, mặt đầy trứng cá, mặc một bộ quân phục cũ kỹ, thắt lưng buộc một xâu bạc Tây. Bố Đại kể, sau khi trộm gia súc bán lấy tiền, hắn ta đi chơi khắp nơi. Hết tiền, thì tòng quân. Tưởng làm lính thì có lương, nào ngờ đơn vị anh tham gia là quân cách mạng. Cách mạng thất bại, Bố Đại giắt thắt lưng một xâu bạc Tây rồi về. Trong lúc nói chuyện, hắn ta lôi từ trong người một khẩu súng lục đặt lên bàn bảo, món này lấy trộm của tay trung đội trưởng ngay buổi tối hôm nhập ngũ. Điện Nguyên và Mao Đán thấy Bố Đại trộm được súng thì rất khoái chí, rủ hắn ta hôm sau cưỡi ngựa đi săn thỏ. Thả ngựa ra quần thảo một hồi thì một chú thỏ xuất hiện. “Pằng pằng”. Con thỏ đang chạy bỗng lăn quay chết tươi.

Điện Nguyên và Mao Đán nhặt con thỏ lên nói:

- Chú mày bắn khá ra phết!

Bố Đại thổi nòng súng đang còn bốc khói rất điệu nghệ:

- Thế này ăn thua gì, em còn bắn chết cả mấy mạng người rồi ấy chứ!

Điện Nguyên và Mao Đán khâm phục lắm:

- Chú mày giỏi! Hôm nào cho bọn anh mượn súng chơi!

Bố Đại vứt luôn súng cho bọn họ:

- Các anh cứ chơi thoải mái, có phải của hiếm gì đâu. Đừng để cướp cò là được!

Điện Nguyên và Mao Đán cũng bắn “pằng pằng” hai phát, liền sau tiếng nổ đinh tai, khẩu súng rơi ngay xuống chân. Hai người cười cười:

- Lúc đầu chưa quen. Khẩu súng này biết phân biệt người lạ!

Sau khi Bố Đại trở về, Lão Nguyên định bụng để hắn ta trông coi người làm thuê và phụ trách khâu bảo vệ trong nhà, nào ngờ Bố Đại nói:

- Thưa thầy, con đã lớn. Không thể ru rú trong nhà với thầy mãi được. Con muốn về Dương Xưởng. Ở đó, bố đẻ con còn để lại cho con hai gian nhà!

- Thế cũng được!

Lão Nguyên tưởng cậu con nuôi sau mấy năm lăn lộn ngoài đời đã có chí khí, liền đưa anh ta về Dương Xưởng, còn tặng 50 mẫu[4] đất trước đây đã mua của bố đẻ anh ta. Nào ngờ, Bố Đại trở về Dương Xưởng chẳng qua là muốn thoát khỏi sự quản thúc của cha nuôi. Ngay ngày hôm sau, gã bán luôn 50 mẫu đất lấy tiền đi đánh bạc. Thắng bạc thì ra quán ăn thịt nhắm rượu. Thua bạc thì nằm co ro trong nhà chịu đói chịu rét. Về sau nghe nói hắn còn tiếp tay cho bọn thổ phỉ thực hiện hai vụ bắt cóc tống tiền. Lão Nguyên than thở:

- Cái thằng Bố Đại này giống hệt cha nó. Có lớn mà chẳng có khôn!

Nhưng được cái, Bố Đại dù thắng hay thua bạc đều không tìm đến làm phiền cha nuôi. Nghe nói, có lần đói liền ba ngày, nhưng cũng không chịu đến nhà cha nuôi ăn cơm. Lão Nguyên nghe chuyện có phần nể vì, bảo:

- Thằng Bố Đại khốn nạn thì khốn nạn thật, nhưng được cái không lợi dụng người khác!

Thế là lại cho người mang cho hắn hai giỏ bánh màn thầu.

Có lúc, Điện Nguyên và Mao Đán muốn đến Dương Xưởng rủ rê Bố Đại về đi săn thỏ, nhưng bị Lão Nguyên quát:

- Anh biết nó đi lại với bọn phỉ, thành phỉ đến nơi rồi mà còn định rủ rê nó làm gì? Muốn nó đem cả gia sản nhà này đi nướng vào sòng bạc chắc?

Điện Nguyên và Mao Đán không dám rủ rê nữa. Bố Đại cũng không đến nhà họ Tôn. Ngày Điện Nguyên mất, Bố Đại cũng không đến viếng. Sau đó, Lão Nguyên biết hung thủ là Lão Hỷ. Trong lúc bàn chuyện trả thù với người cháu Mao Đán, Lão Nguyên chợt nhớ đến Bố Đại. Lúc đầu, Lão Nguyên chưa nghĩ ra Bố Đại, chỉ nhớ đến Lão Mã ở Phòng Tư pháp huyện. Mao Đán cũng bảo:

- Đã biết Lão Hỷ hại anh Điện Nguyên, để cháu đi gọi Lão Mã ở Phòng Tư pháp!

Lão Nguyên nghĩ ngợi giây lát rồi ngăn Mao Đán lại:

- Biết là Lão Hỷ, cũng không được gọi Lão Mã!

- Sao lại không ạ?

- Anh thử nghĩ xem. Lúc lão ta giết Điện Nguyên, anh không có mặt ở đó. Tên sát thủ thì biệt tăm. Lão Mã không thể bắt Lão Hỷ chỉ dựa vào mấy câu nói của Oa Tam!

Mao Đán thấy ông chú nói có lý, ngẩn tò te.

Lão Nguyên lại nói:

- Cho dù Lão Mã bắt Lão Hỷ, thì cũng không trả thù được cho Điện Nguyên!

- Sao lại không ạ?

- Lần trước, con trai của lão ta bức tử người ta bị Lão Mã bắt đi. Nhưng sau đó lão ta lo lót một tí, thằng con trai chỉ bị giam mấy ngày rồi lại được thả về. Báo cho Lão Mã, thì kết cục cũng chỉ đến thế thôi!

- Chẳng lẽ ta không trả thù được cho anh Điện Nguyên sao?

- Xem ra, lão ta đã thuê sát thủ, thì ta cũng phải tìm sát thủ!

Lúc này, Lão Nguyên mới nhớ đến thằng con nuôi Bố Đại, biết hắn có quan hệ với bọn phỉ nên muốn qua hắn tìm sát thủ. Đang đêm, Mao Đán vẫn cưỡi ngựa đi gọi Bố Đại.

Nửa đêm, Bố Đại đến, trên người vẫn mặc bộ quân phục cũ kỹ đã rách bươm! Đầu tóc rối bù. Lão Nguyên trông thấy, xót xa nói:

- Bố Đại, hai năm nay, thầy chăm sóc anh chưa được chu đáo!

- Thưa thầy, chẳng phải thầy đã bảo người đem cho con hai giỏ màn thầu sao?

Bố Đại vẫn còn nhớ đến hai giỏ màn thầu làm Lão Nguyên cảm động. Lão Nguyên bảo Mao Đán đưa quần áo cho Bố Đại thay. Lão Nguyên hỏi:

- Bố Đại, anh có biết chiếc áo anh vừa thay là của ai không?

Bố Đại chỉ thấy chiếc áo mới thay hơi chật, không biết của ai. Mao Đán nói:

- Của anh Điện Nguyên đấy!

Lão Nguyên hỏi:

- Anh có biết Điện Nguyên bị làm sao không?

Việc này thì Bố Đại biết, hắn đáp:

- Nghe nói bị người ta giết chết!

- Anh có biết anh anh bị kẻ nào hãm hại không?

- Con không biết!

- Anh không biết, nhưng tôi biết. Anh anh bị người ta dùng dây thừng thắt cổ chết!

Dứt lời, Lão Nguyên ôm mặt khóc.

- Bố Đại, thầy đã hơn 50 tuổi đầu rồi. Thầy không phải là kẻ thích gây chuyện, nhưng anh con bị giết, nếu thầy không có động tĩnh gì thì thiên hạ sẽ chê cười. Bố Đại, trước đây thầy chăm sóc con không được chu đáo, nhưng bây giờ thầy có việc nhờ con, nhờ con tìm cho thầy vài người bạn giúp thầy báo thù này!

Lão Nguyên nói xong, vái Bố Đại một vái.

- Thầy không việc gì phải vái con. Chỉ vái lạy thì ích gì. Cả ngày nay con chưa có cái gì cho vào bụng, thầy bảo người làm cho con ít thịt bò! - Bố Đại nổi nóng.

- Thầy sơ ý quá, sơ ý quá! - Lão Nguyên bật cười. Rồi dặn Mao Đán gọi đầu bếp Lão Đắc dậy, thái thịt bò, nhóm lửa làm cơm.

Bố Đại ăn no xong, nói:

- Thưa thầy, con về!

Mao Đán ngăn lại:

- Bố Đại, anh đi luôn sao? Việc trả thù cho anh Điện Nguyên còn chưa bàn bạc gì cả!

- Lúc nãy thầy nói rồi còn gì? - Bố Đại ngơ ngác.

- Anh tìm được người không?

- Giết một đứa việc gì phải tìm thằng nào. Mình tao là đủ! Khi nào cần, mày cho người đến gọi tao. Chỉ cần nói hung thủ là ai, tao đảm bảo nó không sống được đến hôm sau!

Lão Nguyên nghe Bố Đại nói năng quả quyết có phần khâm phục:

- Giỏi! Giỏi! Con nuôi thì vẫn là con!

Lại bảo Mao Đán lấy cho Bố Đại mấy chục bạc Tây. Bố Đại không từ chối, cầm tiền đi luôn.

Bố Đại đi khỏi, Mao Đán nói:

- Chú, có Bố Đại giúp đỡ thì Lão Hỷ hết đường sống rồi!

- Mong sao không tìm lầm người. Chẳng hiểu sao, chú thấy nhờ thằng Bố Đại không chắc chắn thế nào ấy! - Lão Nguyên lại thở dài:

- Chú yên tâm. Hôm đi săn thỏ, chỉ một phát súng là Bố Đại đã bắn hạ nó rồi!

- Đấy là thỏ. Còn đây là người! Đã nói với nó rồi thì không thể thay người được. Nhưng, có lẽ phải kiếm thêm cho nó hai thằng trợ thủ!

- Chú, để cháu đi cho!

Lão Nguyên trừng mắt nhìn Mao Đán:

- Anh không đi được! Việc này phải làm kín đáo! Để tôi nghĩ xem tìm ai được!

Thấm thoắt đã đến ngày 2 tháng 2 âm lịch. Theo thông lệ, vào ngày này, nhà họ Tôn chiêu đãi những người làm thuê trong nhà. Bởi ngày 2 tháng 2 là ngày rồng ngóc đầu, vạn vật hồi sinh, qua Tết là phải ra đồng làm đất. Nhà họ Tôn thường chiêu đãi người làm thuê món bánh bao nhân thịt. Lão Nguyên bảo đầu bếp dùng nồi lớn hấp mấy giỏ bánh bao nhân thịt. Hấp xong, bưng đĩa bánh bao còn nóng hôi hổi mời mọi người. Từ trước đến nay, Lão Nguyên rất rộng tay với người làm thuê. Ông còn bảo pha nước chấm tỏi, rỏ vào đó mấy giọt dầu thơm để mọi người chấm bánh ăn. Ngày 3 tháng 2 âm lịch, Bắc Sơn có hội. Lão Nguyên chuẩn bị hẳn một chiếc xe ngựa đưa người làm thuê đi xem hội. Ông đon đả gọi mời:

- Đi xem hội đây, đi xem hội đây. Xe chuẩn bị xong rồi. Đi thôi!

Ngày 2 tháng 2 năm nay, nhà họ Tôn vẫn mời những người làm thuê dài hạn ăn bánh bao nhân thịt. Ăn xong, đã đến lúc lên đèn. Những người làm thuê nán lại hút vài điếu thuốc, sau đó ai về nhà nấy ngủ, chuẩn bị sáng mai đi trẩy hội. Lão Phùng chăn ngựa và Lão Đắc đầu bếp về muộn hơn một chút, vì Lão Phùng phải lấy thêm cỏ cho ngựa, còn Lão Đắc phải thu dọn bát đũa xoong chảo. Lão Phùng đang lấy thêm cỏ, Lão Đắc đang rửa giỏ bánh thì Mao Đán đến.

- Lão Phùng, Lão Đắc, tạm gác công việc đấy đã. Ông chủ gọi chúng mày!

Vừa nghe thấy bảo Lão Nguyên cho gọi, Lão Phùng và Lão Đắc giật mình, ngưng ngay việc đang làm, lau tay qua quýt rồi lên gian nhà chính. Lão Phùng và Lão Đắc không sợ Lão Nguyên, bởi Lão Nguyên đối xử với người ở rất tốt. Con của Lão Phùng bị ốm, Lão Nguyên tìm thầy thuốc chữa cho khỏi bệnh. Lão Đắc ăn trộm thịt, Lão Nguyên cũng không đuổi việc. Họ sợ là sợ Mao Đán, bởi tay hắn luôn lăm lăm chiếc roi ngựa.

Đến gian nhà chính, thấy Lão Nguyên đang ngồi hút thuốc. Ông ta chỉ chiếc ghế dài đặt sát tường nói:

- Ngồi đi. Tao thấy chúng mày về muộn nên muốn nói chuyện cho vui!

Lão Phùng, Lão Đắc gật đầu, nhưng chưa dám ngồi.

- Hôm nay tao có ăn một chiếc bánh bao, ngon lắm, nhân trộn rất khéo!

Lão Đắc rất phấn khởi:

- Đấy là vẫn còn thiếu một ít thì là đấy ạ. Lão Phùng đánh xe đi chợ, con nhờ mua hộ thì là, nhưng anh ấy quên mất!

Lão Phùng cười ngượng nghịu:

- Đến chợ con cứ nhớ là có việc gì đó phải làm, nhưng nghĩ mãi không ra. Lúc đánh xe về, đến đầu thôn, con mới sực nhớ!

Lão Nguyên nói:

- Không có thì là, nhưng bánh vẫn ngon lắm!

Lại hỏi Lão Phùng:

- Ngày mai đi hội xe pháo chuẩn bị thế nào?

- Dạ, con định để con ngựa con và hai con la kéo xe ạ. Hai con la sẽ kéo ở phía trước. Con ngựa con lớn rồi, con tính cũng phải cho nó kéo xe thôi!

- Nhớ đóng giọ mõ vào, kẻo nó làm kinh động cả cỗ xe!

- Gia súc nhà mình chưa bao giờ lồng lên cả. Lần trước gia súc nhà họ Lý sợ quá lồng lên, phải nhờ nhà mình thuần hộ!

- Tao biết rồi!

Liền không nói chuyện phiếm nữa, chỉ vào hai bao lương thực ở góc tường:

- Lão Đắc, khiêng hai bao lương thực kia ra đây!

Lão Đắc khệ nệ khiêng bao lương thực ra.

Lão Nguyên chỉ hai bao lương thực nói:

- Đây là hai bao đậu nhân. Mùa xuân ngày dài, chúng mày khiêng hai bao đậu này về cho con ăn!

Lão Phùng, Lão Đắc rất cảm động, thốt lên:

- Ông chủ...

Rồi không nói tiếp được nữa.

Lão Nguyên nói:

- Một nắm đậu nhân chẳng phải cái gì to tát. Mấy hôm nữa, tao có việc muốn nhờ chúng mày giúp một tay!

Lão Phùng, Lão Đắc quả quyết:

- Bẩm ông, ông thấy bọn con giúp được gì, xin ông cứ nói!

- Tao biết rồi. Bây giờ đã muộn, khiêng hai bao đậu về đi, còn nghỉ sớm. Đến lúc cần chúng mày, tao sẽ bảo Mao Đán đi gọi!

Lão Phùng, Lão Đắc gật đầu:

- Vâng ạ!

Rồi mỗi người vác một bao đậu nhân ra về. Hôm sau gặp nhau, Lão Phùng, Lão Đắc thì thào:

- Lão Phùng, theo anh, ông chủ định nhờ chúng ta làm chuyện gì?

- Tôi cũng mất ngủ cả đêm qua. Liệu có phải ông chủ muốn bọn mình đi buôn ngựa không?

- Chắc không phải. Bọn mình đã bao giờ buôn ngựa đâu.

Hôm ấy, Mao Đán ghé vào bếp đòi ăn thịt bò. Lão Đắc cắt cho hắn một miếng gân, rồi nhân tiện xun xoe hỏi:

- Cậu chủ, ông chủ bảo muốn cử con và Lão Phùng làm một việc, không biết là việc gì đấy ạ?

Mao Đán vừa nhai gân bò vừa trả lời:

- Đến lúc ấy chúng mày khắc biết!

- Xin cậu cứ hé lộ cho con biết trước, để con còn chuẩn bị tinh thần ạ!

- Thì cũng chỉ bảo chúng mày chạy lăng xăng, mượn đồ của người ta thôi.

Lão Đắc cảm động lắm:

- Ông chủ rõ thật là... Bình thường chúng con vẫn là con hầu kẻ hạ của ông chủ, bảo chúng con đi mượn đồ nhà ai thì cứ dặn, lại còn phải cho cả một bao đậu nhân nữa!

Lão Đắc đem chuyện này nói lại với Lão Phùng, Lão Phùng cũng rất cảm động, nói:

- Bọn mình đến chết cũng không được quên đại ân đại đức của ông chủ!

Lão Đắc gật gù:

- Phải nhớ chứ, phải nhớ chứ!

Nói xong, Lão Phùng đi cho ngựa ăn, Lão Đắc đi nấu cơm. Cả hai người vẫn chưa hết xúc động.