Bố Đại chết trong chiếc lồng sắt ở thảo nguyên. Chết vì cóng. Ông ta và Tiểu Thốc cùng bị nhốt chung một chiếc lồng. Ông chết cóng, còn Tiểu Thốc lại sống. Hôm đầu bị nhốt, đến bữa, tên Ngô mang cho hai gáo cháo loãng. Hai người thụp xuống húp cháo xì xụp, quên cả lạnh. Nhưng đến tối, mặt trời vừa xuống núi, họ bắt đầu thấy lạnh. Lồng sắt để ở ngoài trời, gió đông bắc thoảng qua, lạnh như cắt da cắt thịt, Bố Đại và Tiểu Thốc bắt đầu tê cứng chân tay. Một chiếc lồng sắt nhốt những hai người, không có chỗ duỗi chân duỗi tay, càng lạnh hơn. Đến nửa đêm, Bố Đại cóng đến mức không nói được lời nào. Tiểu Thốc trẻ tuổi hơn, nên chân tay vẫn còn cử động được. Hắn rút ra điếu thuốc, rít một hơi để sưởi ấm. Sau đó, thấy Bố Đại ngày càng yếu dần, liền cúi xuống mặt ông ta nói:

- Chú này, để tôi gọi họ tha cho mình nhé?

Bố Đại nhếch mép cười nói:

- Có gọi cũng vô ích, lại mang tiếng là hèn. Mày có gọi thì gọi, đừng có gán tao vào!

Tiểu Thốc bèn không gọi. Hai tiếng sau, mắt Bố Đại dại đi. Ông đã có tuổi, không chịu nổi lạnh. Tiểu Thốc lại cúi xuống mặt Bố Đại gọi. Nhưng Bố Đại đã không thể trả lời được nữa. Tiểu Thốc đành nhìn Bố Đại chết dần chết mòn. Bỗng Bố Đại rống lên một tiếng:

- Thầy ơi, thầy sinh ra con...

Rồi không nói tiếp được nữa, chết cứng. Tiếng rống của Bố Đại làm Tiểu Thốc hoảng sợ. Trước lúc chết gọi “thầy”, không biết ông ta định nói gì. Đến khi phương đông hửng sáng, Tiểu Thốc cũng cảm thấy mình sắp chết cóng đến nơi, đành cúi xuống mặt Bố Đại nói:

- Chú ơi, dù sao thì chú cũng đã chết, xin hãy ra tay giúp lấy cháu, cho cháu mượn quần áo của chú mặc tạm, kẻo cháu cũng sắp sửa đi theo chú rồi!

Nói rồi lột quần áo của Bố Đại khoác lên người. Nhờ có bộ quần áo của Bố Đại, nên Tiểu Thốc mới cầm cự nổi cho đến trời sáng. Lúc này, tên Ngô mang cháo loãng đến, thấy Bố Đại trần truồng, chết cóng, còn quần áo của ông ta lại đang trên người Tiểu Thốc. Thấy mắt Tiểu Thốc đảo lia lịa, bèn chỉ vào hắn ta nói:

- Mày thật không ra giống người. Đang tâm bắt nạt một ông già, lột hết quần áo của người ta mặc vào người, còn để ông ấy chết trần truồng thế kia kìa!

Tiểu Thốc lúc này cũng cóng đến mức không nói thành lời, nhưng vẫn cố câu được câu chăng:

- Tao... đ... con mẹ mày!

Húp một ít cháo loãng, cơ thể Tiểu Thốc mới ấm dần lại. Lúc này, Thanh Dương, Tiểu Vũ đều đến. Tiểu Thốc nói:

- Tiểu Vũ, Bố Đại đã bị các anh làm cho chết cóng rồi. Bây giờ thả tôi ra đi. Bố Đại và nhà anh có mối thù giết người, còn tôi thì chỉ lấy của nhà anh một chiếc áo da thôi. Bắt tôi cóng một đêm, coi như hòa!

Thanh Dương nói:

- Anh Vũ, đừng thả nó. Cho nó lạnh một đêm nữa cho nó chừa cái thói giậu đổ bìm leo!

Tiểu Vũ xua tay, nói với tên Ngô:

- Chuyển lồng sắt vào trong lều!

Bọn lính lôi xác Bố Đại từ trong lồng ra, vứt xuống đầm lầy, sau đó, khiêng chiếc lồng sắt vào trong lều. Trong lều ấm hơn rất nhiều, Tiểu Thốc rất khoái trá, nói với tên Ngô:

- Vứt cho tao một chiếc chăn!

- Chịu khó chút vậy. Mày tưởng bọn tao mời mày đến làm tướng cướp chắc!

- Mẹ kiếp, biết thế, cái hồi làm tướng cướp, tao cũng chặt đầu chúng mày như chặt đầu bọn Nhật cho xong!

Hai ngày sau, Tết đến. Ngày mùng một, mọi người giết một con ngựa chiến. Lúc ăn, cũng cho Tiểu Thốc gặm hai khúc xương. Sáng sớm ngày mùng hai, lính trinh sát về thôn thám thính quay về. Những ngày này, Thanh Dương vẫn canh cánh mối thù nhà, lên danh sách những kẻ phải giết gồm công tác viên, Thích Vị, Hòa Thượng, Đại Cá, Thủ Thành... Ngày nào cũng cầm tờ danh sách nhằng nhẵng bám theo Tiểu Vũ, giục anh ta mang quân về thôn. Thanh Dương nói:

- Anh Vũ, chú Văn Vũ bị bọn chúng giết, anh quên rồi sao?

Nhưng Tiểu Vũ không hành động hấp tấp. Anh biết, mấy đại đội của giải phóng quân đang tập kết về đây. Anh biết rõ hậu quả của việc hành động hấp tấp và tầm quan trọng của việc bảo toàn số lính ít ỏi này. Nếu không có họ, anh sẽ trở thành một vị chỉ huy không có lính, không thể trốn đi đâu được. Không nói chuyện không có chỗ trốn, ngay cả chuyện đầu hàng người ta cũng khó. Tiểu Vũ vừa an ủi Thanh Dương:

- Bọn chúng giết cha anh, anh làm sao quên được?

Vừa cử lính về thôn trinh sát. Bây giờ, lính trinh sát trở về, cả bọn vây lấy anh ta. Lính trinh sát báo cáo với Tiểu Vũ tình hình trong thôn, rằng trong thôn rất yên tĩnh, mọi người đều đang ăn Tết. Thanh Dương nói:

- Anh Vũ, nhân lúc bọn chúng không phòng bị, ra tay thôi!

Tiểu Vũ xua tay, hỏi tiếp tên lính trinh sát:

- Còn gì khác nữa không?

Tên lính trinh sát lúng ba lúng búng. Tiểu Vũ nhíu mày, nói:

- Có việc gì, nói mau!

- Đêm hôm qua và đêm hôm trước có xảy ra một chuyện!

Tiểu Vũ nhìn chằm chằm vào tên lính hỏi:

- Việc gì?

- Vợ đại đội trưởng, vợ cậu Thanh Dương và vợ Tiểu Thốc đều bị bọn cầm đầu đoàn bần nông cưỡng hiếp!

- Hả?

Cả bọn giận sôi lên. Mặt Tiểu Vũ tái xanh, tức run lên:

- Có thật không?

- Chính bà thím nhà đại đội trưởng nói lại với tôi!

- Giết bố, hiếp vợ người khác, bọn chúng thật không bằng lũ chó lợn! Bọn chúng giết cha ta, ta đã phải nhẫn nhục, không ngờ, bọn chúng ức hiếp người ta quá đáng, dồn người ta vào bước đường cùng! Cha bị giết, vợ bị hiếp. Nếu để yên, thì ta có còn là con người nữa không?

Cả bọn nói:

- Đại đội trưởng, anh ra lệnh đi!

Tiểu Vũ ra lệnh cho trung đội trưởng Nghê:

- Tập hợp anh em, kiểm tra vũ khí, đêm nay hành động!

Nhờ có chiếc đệm da hổ Tiểu Vũ đưa cho, vùng hông của Nghê bây giờ đã khỏi hẳn. Nghe lệnh, anh ta lập tức đứng nghiêm, giống như hồi còn trong quân ngũ:

- Rõ!

Rồi giơ tay chào, quay gót đi tập hợp quân lính.

Đến tối, cả bọn hành động. Lúc này, đầu óc Tiểu Vũ đã bình tĩnh trở lại, nói với trung đội trưởng Nghê:

- Đến đầu thôn, chúng ta chia làm hai tốp. Một tốp vào bắt người, một tốp tiếp ứng ngoài thôn, đề phòng bị giải phóng quân bao vây!

Trung đội trưởng Nghê gật đầu:

- Để em dẫn mấy anh em vào trong bắt người, còn tiểu đội trưởng Ngô và mấy lính bảo vệ tiếp ứng ở ngoài thôn.

Tiểu Vũ gật đầu. Lại nói:

- Quân mình ít người, tôi bổ sung thêm cho anh một người nữa!

Trung đội trưởng Nghê thắc mắc:

- Ở nơi đồng không mông quạnh thế này, đại đội trưởng lấy đâu ra người?

Tiểu Vũ dẫn trung đội trưởng Nghê vào chiếc lều nhốt Tiểu Thốc. Tiểu Vũ mở cửa lồng sắt cho Tiểu Thốc ra ngoài. Tiểu Thốc bị giam liền bốn năm ngày có phần tự ái không chịu ra, nói:

- Nhốt tiếp đi, thả tao ra làm gì? Tao ở trong này sướng hơn!

- Mày thì sướng, nhưng vợ mày ở nhà bị người ta làm nhục kia kìa!

- Hả?

Ngay lập tức, Tiểu Thốc nhảy dựng lên. Mặc dù lúc chia tay với Lão Khang, hắn ta hơi bực mình chuyện cô ta thút tha thút thít, nhưng gì thì gì Lão Khang vẫn là vợ hắn. Tiểu Thốc hỏi:

- Đứa nào làm nhục cô ấy?

Lính trinh sát nói:

- Thích Vị và Hòa Thượng!

Tiểu Thốc nói:

- Cho tao một khẩu súng!

Tiểu Vũ liền cởi súng, đưa cho Tiểu Thốc. Tiểu Thốc cầm lấy súng, giơ lên, nhắm vào Tiểu Vũ, làm Tiểu Vũ và những người khác giật mình. Nhưng Tiểu Thốc lại giắt súng vào hông.

Cả bọn xuất phát. Tiểu Vũ và một tên lính ở lại thảo nguyên. Thanh Dương nhằng nhẵng đòi đi theo trả thù, Tiểu Vũ đồng ý để anh ta đi. Băng Dương vẫn sốt cao, nên ở lại.

Cả bọn đến đầu thôn lúc gà gáy. Bỗng không thấy Tiểu Thốc đâu. Thanh Dương nói:

- Đấy, anh Vũ chọn lầm người rồi! Để cho tên Tiểu Thốc chạy thoát, lại còn mang theo cả một khẩu súng!

Trung đội trưởng Nghê hỏi:

- Chắc nó không đi báo tin cho bọn Cộng sản chứ?

Tên Ngô nói:

- Vợ nó bị người ta làm nhục, chắc nó không đi báo đâu!

Thanh Dương nghĩ một lúc, cũng gật đầu nói:

- Hắn ta không đi báo đâu!

Trung đội trưởng Nghê nói:

- Thế thì cũng không ảnh hưởng gì đến chiến dịch hôm nay. Anh Ngô, anh tiếp ứng ở đầu thôn, tôi và Thanh Dương dẫn lính vào trong!

Tiểu đội trưởng Ngô gật đầu, dẫn vài tên lính mai phục ở rặng liễu rìa thôn. Trung đội trưởng Nghê, Thanh Dương và hơn mười tên lính vào thôn. Tiểu đội trưởng Ngô ở lại, nhắc lính:

- Anh em không được ngủ đâu đấy, đề phòng bị quân Cộng sản bao vây!

Thực ra, lo vậy là thừa. Bởi chiến dịch tiễu phỉ của Giải phóng quân vẫn chưa bắt đầu. Xung quanh chẳng hề có động tĩnh. Chỉ có điều, chòm sao tam tinh đã ngả về hướng Tây, mà tốp của trung đội trưởng Nghê vẫn chưa thấy ra. Tên Ngô bắt đầu sốt ruột. Trong thôn chỉ có tiếng khóc của phụ nữ trẻ con, không có tiếng súng, chắc không xảy ra chuyện bất ngờ. Đến khi gà gáy sáng, trung đội trưởng Nghê mới quay ra. Họ giải theo cả mấy người. Tiểu đội trưởng Ngô hỏi:

- Bắt được hết rồi chứ?

Trung đội trưởng Nghê thở hắt ra, nói:

- Không bắt được hết. Nếu không làm gì mất gì nhiều thời gian thế!

- Tên nào lọt lưới?

Thanh Dương tay cầm lựu đạn, đứng bên cạnh uất ức:

- Hai tên đầu sỏ là Thích Vị và Hòa Thượng vẫn chưa bắt được!

- Để bọn chúng chạy thoát à?

Thanh Dương đấm hai tay vào nhau:

- Cũng chẳng phải thế. Hôm nay mình đến, đúng lúc hai thằng nó sang ấp Ngưu Thị xem kịch. Thế có đen không chứ lị! Đến lúc gà gáy sáng, tôi bảo nán lại đợi, nhưng trung đội trưởng Nghê sợ bị lộ, đành phải rút ra!

Tên Ngô an ủi Thanh Dương:

- Bọn chúng có trốn đằng trời. Hôm khác mình lại đến vậy!

Trung đội trưởng Nghê lắc đầu:

- Lần sau, thế nào bọn chúng cũng phòng bị!

Tên Ngô ngó mấy người bị bắt, thấy có anh trai Thích Vị là Triệu Trường Trùng, mẹ Hòa Thượng là Lại Chu Thị, em trai Hòa Thượng là Lại Đạo Sĩ, còn có cả Đại Cá và một bần nông tên là Phùng Phát Cảnh.

Cả bọn giải “tù binh” đi về thảo nguyên. Đi qua sông Đại Sa, mẹ Hòa Thượng không đi nổi nữa, ngồi phệt xuống đất, nói:

- Ối mẹ ơi. Các người giết tôi đi, tôi không đi nổi nữa đâu!

Em trai Hòa Thượng là Đạo Sĩ bắt đầu thút thít. Trường Trùng, Đại Cá và Phát Cảnh cũng ngồi phịch xuống đất.

Tên Ngô bàn với tên Nghê:

- Toàn bà già trẻ con và một thằng chăn ngựa, giải về cũng chẳng ích gì, chỉ tổ tốn lương thực, chi bằng giải quyết tại chỗ luôn!

Tên Nghê gật đầu. Tên Ngô nâng khẩu cạc bin lên. Đang ngồi dưới đất thấy người ta định giết mình, đám “tù binh” vội nhảy dựng lên, nói:

- Đừng bắn, đừng bắn. Chúng tôi đi được!

Đại Cá cũng hoảng sợ, cuống quýt bò đến van xin Thanh Dương:

- Cậu chủ, xin hãy tha cho tôi. Lần sau tôi không dám trình báo nữa đâu ạ!

Thanh Dương giáng cho ông ta một cái tát:

- Đến lúc này mày mới biết là không nên trình báo à? Mày không muốn trình báo, tao cứ bắt mày đi trình báo. Cho mày đến chỗ Diêm Vương mà trình báo!

Tên Ngô thò tay chuẩn bị bóp cò. Thanh Dương bước đến ngăn lại.

- Đừng bắn. Bọn chúng được chết như thế thì sướng quá!

- Theo anh, nên giết thế nào?

- Chôn sống. Trước khi chết, phải cho chúng nếm mùi đau khổ!

- Đất đông cứng hết cả, lại không mang theo cuốc, làm sao đào hố được?

Thanh Dương thấy tên Ngô nói có lý, nhưng vẫn không đồng ý để anh ta bắn súng. Cúi đầu nghĩ ngợi một lúc, bỗng nói:

- Thế này vậy, cho chúng nó đi tàu bay giấy!

Bọn lính lấy một sợi dây thừng dài, trói gô cả bọn đang khóc như ri lại, để hơn chục quả lựu đạn vào giữa, dòng dây kích nổ ra ngoài. Thanh Dương và đám lính nấp vào trong đê, rồi giật dây. “Ầm” một tiếng nổ vang lên, mặt đất rung bần bật. Khói tan, cả bọn lao lên trước xem, đám người bị trói lúc nãy bị nổ tan xác pháo. Chỉ còn lại mấy vệt máu và ít thịt bầy nhầy vương vãi xung quanh. Đại Cá bị trói vào giữa, chân tay loằng ngoằng của ông ta bị hất tung lên trời, rồi “bịch” một tiếng, rơi xuống bãi thịt nhầy nhụa máu.

Khi tên Nghê và tên Ngô dẫn cả bọn về đến nơi ẩn náu đã là buổi trưa hôm sau. Tên Nghê báo cáo tình hình với Tiểu Vũ. Tiểu Vũ gật đầu. Thanh Dương vẫn bực mình, lải nhải hôm khác sẽ lại về bắt bọn Thích Vị và Hòa Thượng. Tiểu Vũ nói:

- Bọn chúng đi xem kịch, chứng tỏ bọn chúng cao số. Bây giờ không phải là chuyện có bắt hay không, mà là khi chúng ta đã hành động như vậy, thì quân cộng sản sẽ ập đến bắt chúng ta. Bởi vậy, vấn đề đặt ra bây giờ là chúng ta phải nhanh chóng chuyển đi nơi khác!

Hai tên Nghê và Ngô gật đầu.

Đến tối, cả bọn chuẩn bị sơ tán. Đúng lúc ấy, Tiểu Thốc bỗng quay về, khẩu súng vẫn giắt bên hông, tay xách một bao nải. Tên Nghê hỏi:

- Mày chạy đi đâu đấy? Vừa đến rìa thôn đã không thấy mày đâu!

Tên Ngô chêm vào:

- Cứ tưởng mày đi theo Cộng sản!

Tiểu Thốc khệnh khạng nói:

- Tao muốn đơn phương hành động! Việc tao làm đêm qua, chúng mày không đứa nào làm được!

Nói rồi, giũ chiếc bao nải. Hai chiếc đầu người be bét máu lăn lông lốc xuống đất. Cả bọn giật mình. Lại gần xem, thấy hai chiếc đầu một nam một nữ. Nam là công tác viên Lão Phạm, còn nữ thì không biết là ai. Tiểu Thốc chỉ vào chiếc đầu nói:

- Đứa con gái này là vợ của tên công tác viên. Lúc tao lên đến huyện, hai đứa nó vẫn ôm nhau ngủ trong chăn. Tao chém mỗi đứa một nhát, lấy đầu luôn!

Tên Ngô hỏi:

- Mày không giết bọn Thích Vị, Hòa Thượng, giết thằng này làm gì? Nó có đ. vợ mày đâu?

- Mặc dù bọn Thích Vị và Hòa Thượng cũng đáng tội chết. Nhưng tao hận thằng này nhất! Ngày trước, chính nó không cho tao tham gia cách mạng, nên tao mới ra nông nỗi này! Nó đã không cho tao làm cách mạng, thì tao cách luôn cái mạng của nó!

Nói xong, lôi điếu ra, ngồi chồm hỗm dưới đất rít xòng xọc xòng xọc.

Băng Dương bị hôn mê mấy mươi ngày bỗng tỉnh lại, hỏi một câu ngớ ngẩn:

- Đây là đâu?